ΜΑΘΗΜΑ 40 (XL)

ΚΕΙΜΕΝΟ

Sulla, occupāta urbe, senātum armātus coēgerat ut C. Marius quam celerrime hostis iudicarētur. Cuius voluntāti nemo obviam ire audēbat; solus Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogātus sententiam dicĕre noluit. Quin etiam cum Sulla minitans ei instāret, dixit is Sullae: "Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem minitēris, numquam tamen ego hostem iudicābo Marium. Etsi senex et corpore infirmo sum, semper tamen meminero urbem Rōmam et Italiam a Mario conservātam esse.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

   occupata (urbe): αφαιρετ. απόλ., χρον. μτχ., νόθη (βλ. ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΑ)

   urbe:  γεν. πληθ. urbium

   senatum: δεν έχει πληθυντικό

   cogo =  α. [ + τελ. απρμφ.]  αναγκάζω να, β. [ + αιτιατ.]  συγκεντρώνω, συγκαλώ

   quam + υπερθετικός (celerrime) = όσο το δυνατόν (επιτείνει τη σημασία του υπερθετικού· πρβ. ὅτι / ὡς + υπερθετικός αρχαίας ελληνικής)

   celerrime: α. γεν. πληθ. επιθ. θετικού celerum ( όχι celerium), β. σχηματίζει υπερθετικό με την κατάληξη –rimus (celerrimus)

   cuius: εδώ έχει αξία δεικτικής, συνεπώς δεν εισάγει δευτ. αναφορική πρότ.

   nemo: nullius, nemini, neminem, - , nullo// nulli, nullorum,…

   audebat:  το ρήμα ημιαποθετικό: audeo, ausus sum, audere

   solus: αντωνυμικό επίθετο· σχηματίζει γεν. solius, δοτ. soli

   noluit: προσοχή στην κλίση της οριστικής ενεστώτα· έχει και προστακτική ενεστ. και μέλλ.

   minitans- miniteris:  προσοχή!!! το ρήμα αποθετικό: minitor, minitatus sum, minitari (1)

   instaret:  προσοχή στους χρόνους!!! insto, institi,—,instare (μτχ μέλλ. instaturus -a -um) (1)

   ostendas: προσοχή στους χρόνους!!! ostendo, ostendi, ostentum και ostensum, ostendere

   agmen, agminis (ο 3)

   quibus: αρσενικό γένος

   mortem:  θηλ. 3

   senex, senis, seni, senem, senex, sene // senes, senum, senibus, senes, senes, senibus

   corpore: αφαιρετ. ιδιότητας // corpus, corporis (o. 3)

   conservatam esse: απρμφ. μέλλ.: conservatum iri

ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 40

1.   ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ

• cum Sulla instaret =  Sullae instanti: συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος της κύριας (Sullae = δοτική πτώση)

• licet mihi ostendas agmina militum  = te mihi ostendente agmina militum:  αφαιρετική απόλυτη, επειδή το υποκείμενό της δεν έχει συντακτική θέση στην κύρια numquam tamen ego hostem iudicābo Marium, που προσδιορίζει.
• licet mortem miniteris = te mortem minitante:  αφαιρετική απόλυτη, επειδή το υποκείμενό της δεν έχει συντακτική θέση στην κύρια numquam tamen ego hostem iudicābo Marium, που προσδιορίζει.

2.   ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ ΣΕ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

•  Sulla, occupata urbe, coegerat =  Sulla, cum occupavisset  urbem/ postquam occupavit urbem, coegerat
• … Scaevola… interrogatus… noluit =  … Scaevola… cum interrogatus esset /  postquam interrogatus est… noluit

3.  ΟΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

• ut… iudicaretur:  δευτ. τελική σε θέση επιρρηματικού προσδιορισμού του σκοπού στην κύρια πρόταση της περιόδου· εισάγεται με το ut επειδή είναι καταφατική.  Εκφέρεται με υποτακτική επειδή ο σκοπός θεωρείται πάντοτε μια υποκ/κή κατάσταση· χρόνου παρατατικού (παρελθόν) επειδή η εξάρτηση είναι από ρήμα ιστορικού χρόνου (coegerat). Προσοχή!!! Στις τελικές έχουμε ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων: ο σκοπός είναι ιδωμένος τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας) και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του.
•  cum Sulla minitans ei instaret: δευτ. χρονική πρότ. σε θέση επιρρηματικού προσδιορισμού του χρόνου στο   dixit. Εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό cum, ο οποίος υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου – αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική επειδή είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου· παρατατικού (instaret) γιατί η εξάρτηση είναι από ιστορικό χρόνο ( dixit )· δηλώνει το  σύγχρονο.
• licet mihi ostendas agmina militum: δευτ. παραχωρητική πρότ.· εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο licet· εκφέρεται με υποτακτική (ostendas) γιατί εκφράζει μια υποθετική κατάσταση που κι αν δεχτούμε ότι αληθεύει δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας. Εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (iudicabo) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.
•  licet mortem miniteris: δευτ. παραχωρητική πρότ.· εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο licet· εκφέρεται με υποτακτική (miniteris) γιατί εκφράζει μια υποθετική κατάσταση που κι αν δεχτούμε ότι αληθεύει δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας. Εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (iudicabo) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.
•  Etsi senex…sum: δευτ. εναντιωματική πρότ.· εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi· εκφέρεται με οριστική ενεστ. (sum) και εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας.

4.   ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΘΕΣΗ ΟΝΟΜΑΤΙΚΩΝ ΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΤΥΠΩΝ

Ον. ρημ. τύπος	Συντ. θέση		Υποκείμ.
¨        occupata ¨        ire ¨        interrogatus ¨        dicere ¨        minitans ¨        conservatam esse	χρονική μτχ., αφαιρ. απόλυτη τελικό απρμφ., αντικ. στο audebat χρονική μτχ., συνημμ. τελικό απρμφ., αντικ. στο noluit  τροπική μτχ., συνημμ. ειδικό απρμφ., αντικ. στο meminero	urbe nemo (ταυτοπρ) Quintus Mucius Scaevola Quintus Mucius Scaevola (ταυ) Sulla urbem-Italiam (ετεροπρ.)

ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ

ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ	ΕΚΦΟΡΑ	ΣΥΝΤ. ΘΕΣΗ	ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
si = αν nisi = αν δεν quodsi = αν όμως si non = αν όχι	Οριστική Υποτακτική	επιρρηματικές	¬ ανοιχτή υπόθεση si/nisi + οριστ. κάθε χρόνου – Α:οποιαδήποτε έγκλιση α. si + οριστ. ενστ. – οριστ. ενεστ. (παρόν) β. si + οριστ. πρτ./πρκ – οριστ. πρτ./πρκ. (παρελθόν) γ. si + οριστ. (συντελ.) μέλλ. – οριστ. μέλλ. (μέλλον) ¬ υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα α. si/nisi + υποτ. πρτ. – Α: υποτ. πρτ. (παρόν) β. si/nisi + υποτ. υπρσ. – Α: υποτ. υπρσ. (παρελθόν) ¬ υπόθεση δυνατή ή πιθανή si/nisi + υποτ. ενστ. – Α: υποτ. ενστ. (παρόν-μέλλον)

Οι υποθετικοί  λόγοι στα κείμενα

¬ si habet – debemus (ανοιχτή υπόθεση-παρόν) (30) ¬ nisi accederet -  iacerent (μη πραγματικό-παρόν) (32) ¬ si animadvertissem  -  dicerent (μη πραγματικό:παρελθόν-παρόν) (42) ¬ nisi peperissem - non oppugnaretur (μη πραγματικό:παρελθόν-παρόν) (43) ¬ nisi haberem -  essem (μη πραγματικό-παρόν) (43) ¬ si pergis -  manet (ανοιχτή υπόθεση-παρόν) (43) ¬ quodsi ceciderunt -  intellegitur (ανοιχτή υπόθεση) (44) ¬ si videbatur – praedicabat (ανοιχτή υπόθεση-παρελθόν) (48) ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΙ ¬ nisi consulueritis-consulturum esse =  consulet (ανοιχτή υπόθεση-μέλλον) (25) ¬ nisi subvenerit -  salvi esse nequeamus =  nisi subvenerit – salvi esse nequimus (ανοιχτή υπόθεση) (37) ¬ si pervenerit – neminem… fore =  nemo erit (ανοιχτή υπόθεση-μέλλον) (42) ¬ si non possit -  ut adliget-abiciat =  si non poteris-adliga/adliges-abice/abicias (ανοιχτή υπόθεση) (45) ¬ si cessisset – essem interemptura = si cesserit – interimam (ανοιχτή υπόθεση-μέλλον) (49) ΛΑΝΘΑΝΟΝΤΕΣ ¬ intercepta epistula =  si intercepta sit =  si intercepta erit – ne cognoscantur (ανοιχτή υπόθεση-μέλλον) (45)