ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΓΕΛ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (2018)

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΜΠΤΗ 6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2018 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος Πρωταγόρας (320d-321b)

 Ἦν γάρ ποτε χρόνος ὅτε θεοὶ μὲν ἦσαν, θνητὰ δὲ γένη οὐκ ἦν. Ἐπειδὴ δὲ καὶ τούτοις χρόνος ἦλθεν εἱμαρμένος γενέσεως, τυποῦσιν αὐτὰ θεοὶ γῆς ἔνδον ἐκ γῆς καὶ πυρὸς μείξαντες καὶ τῶν ὅσα πυρὶ καὶ γῇ κεράννυται. Ἐπειδὴ δ’ ἄγειν αὐτὰ πρὸς φῶς ἔμελλον, προσέταξαν Προμηθεῖ καὶ Ἐπιμηθεῖ κοσμῆσαί τε καὶ νεῖμαι δυνάμεις ἑκάστοις ὡς πρέπει. Προμηθέα δὲ παραιτεῖται Ἐπιμηθεὺς αὐτὸς νεῖμαι, “Νείμαντος δέ μου”, ἔφη, “ἐπίσκεψαι˙” καὶ οὕτω πείσας νέμει. Νέμων δὲ τοῖς μὲν ἰσχὺν ἄνευ τάχους προσῆπτεν, τοὺς δ’ ἀσθενεστέρους τάχει ἐκόσμει˙ τοὺς δὲ ὥπλιζε, τοῖς δ’ ἄοπλον διδοὺς φύσιν ἄλλην τιν’ αὐτοῖς ἐμηχανᾶτο δύναμιν εἰς σωτηρίαν. Ἃ μὲν γὰρ αὐτῶν σμικρότητι ἤμπισχεν, πτηνὸν φυγὴν ἢ κατάγειον οἴκησιν ἔνεμεν˙ ἃ δὲ ηὖξε μεγέθει, τῷδε αὐτῷ αὐτὰ ἔσῳζεν˙ καὶ τἆλλα οὕτως ἐπανισῶν ἔνεμεν. Ταῦτα δὲ ἐμηχανᾶτο εὐλάβειαν ἔχων μή τι γένος ἀϊστωθείη˙ ἐπειδὴ δὲ αὐτοῖς ἀλληλοφθοριῶν διαφυγὰς ἐπήρκεσε, πρὸς τὰς ἐκ Διὸς ὥρας εὐμάρειαν ἐμηχανᾶτο ἀμφιεννὺς αὐτὰ πυκναῖς τε θριξὶν καὶ στερεοῖς δέρμασιν, ἱκανοῖς μὲν ἀμῦναι χειμῶνα, δυνατοῖς δὲ καὶ καύματα, καὶ εἰς εὐνὰς ἰοῦσιν ὅπως ὑπάρχοι τὰ αὐτὰ ταῦτα στρωμνὴ οἰκεία τε καὶ αὐτοφυὴς ἑκάστῳ˙ καὶ ὑποδῶν τὰ μὲν ὁπλαῖς, τὰ δὲ [θριξὶν καὶ] δέρμασιν στερεοῖς καὶ ἀναίμοις. Τοὐντεῦθεν τροφὰς ἄλλοις ἄλλας ἐξεπόριζεν, τοῖς μὲν ἐκ γῆς βοτάνην, ἄλλοις δὲ δένδρων καρπούς, τοῖς δὲ ῥίζας˙ ἔστι δ’ οἷς ἔδωκεν εἶναι τροφὴν ζῴων ἄλλων βοράν˙ καὶ τοῖς μὲν ὀλιγογονίαν προσῆψε, τοῖς δ’ ἀναλισκομένοις ὑπὸ τούτων πολυγονίαν, σωτηρίαν τῷ γένει πορίζων.

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Ταῦτα δὲ ἐμηχανᾶτο […] τῷ γένει πορίζων».

Μονάδες 10

Β1.α. «Ἦν γάρ ποτε […] γῇ κεράννυται»:

Να αναλύσετε τις έννοιες του χρόνου και της δημιουργίας των θνητῶν γενῶν, όπως αυτές παρουσιάζονται στο παραπάνω απόσπασμα. (μονάδες 6)

Β1.β. «Ἦν γάρ ποτε χρόνος»: Να εξηγήσετε τον ρόλο της πρότασης στην αφήγηση του Πρωταγόρα. (μονάδες 4)

Μονάδες 10

Β2. «Νέμων δὲ […] γένος ἀϊστωθείη»:

Να αναπτύξετε τους τρόπους με τους οποίους ο Επιμηθέας επιχειρεί να εξισορροπήσει τις δυνάμεις των έμβιων όντων και να εξασφαλίσει την επιβίωσή τους, όπως αυτοί παρουσιάζονται στο παραπάνω απόσπασμα.

Μονάδες 10

Β3.                                                Μεταφρασμένο κείμενο

                                                  Πλάτωνος Πρωταγόρας 320c

  «Αν λοιπόν μπορείς να μας αναλύσεις με τρόπο εναργέστερο γιατί η αρετή είναι διδακτή, μη μας αρνηθείς και κάνε το».

      «Όχι, Σωκράτη», είπε, «δεν θα σας αρνηθώ. Αλλά, τι προτιμάς από τα δύο; Να σας το αναλύσω με έναν μύθο, όπως κάνουν οι γεροντότεροι στους νέους, ή να αναπτύξω το ζήτημα σε μια διάλεξη;»

      Πολλοί από αυτούς που κάθονταν κοντά είπαν αμέσως να αναπτύξει το θέμα με όποιον από τους δύο τρόπους θέλει.

     «Εγώ νομίζω», είπε εκείνος, «πως είναι πιο χαριτωμένο να σας πω έναν μύθο».

α. Για ποιους λόγους ο Πρωταγόρας επιλέγει τον μύθο προκειμένου να εκθέσει την άποψή του για την αρετή; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένες αναφορές στο παραπάνω μεταφρασμένο κείμενο. (μονάδες 4)

β. Κατά την αφήγηση του μύθου ο Πρωταγόρας χρησιμοποιεί ποικίλα εκφραστικά μέσα. Να εξηγήσετε πώς λειτουργούν στην αποτελεσματικότητα του μύθου ως μέσου διδασκαλίας, τεκμηριώνοντας την απάντησή σας με μία μεταφορά και μία αντίθεση από το πρωτότυπο κείμενο. (μονάδες 6)

Μονάδες 10

Β4. Να γράψετε στο τετράδιό σας καθεμία από τις προτάσεις της στήλης Α, συμπληρωμένη με την ορθή επιλογή από τη στήλη Β:

Στήλη Α	Στήλη Β
1. Ο Σωκράτης αμφισβητώντας τις παραδοσιακές ιδέες και αρχές	αναζητά τη βαθύτερη αλήθεια των πραγμάτων.
	θεωρεί ότι η αλήθεια δεν υπάρχει.
	καταλήγει ότι η αλήθεια επηρεάζεται από τις εξωτερικές συνθήκες.
2. Ο Σωκράτης καταδικάστηκε	για θρησκευτικούς λόγους με πρόσχημα πολιτικούς.
	για λιποταξία.
	για πολιτικούς λόγους με πρόσχημα θρησκευτικούς.

3. Στην είσοδο της Ακαδημίας λέγεται ότι υπήρχε η επιγραφή	«ἀγεωμέτρητος μηδεὶς εἰσίτω».
	«μηδὲν ἄγαν».
	«χρόνου φείδου».

4. Στον διάλογο Πρωταγόρας επιλέγεται ως εισαγωγή	η παρουσίαση του φιλοσοφικού ερωτήματος του διαλόγου.
	η παρουσίαση των προσώπων του διαλόγου.
	ο διάλογος του Σωκράτη με έναν φίλο του έξω από το σπίτι του Καλλία.

5. Η διάλεξη ως σοφιστική μέθοδος	δεν είναι κατάλληλη για τα δικαστήρια.
	είναι αξιόπιστη, κατά τον Σωκράτη.
	είναι μέθοδος πειθούς, όχι μέθοδος κατάκτησης της αλήθειας.

Μονάδες 10

Β5.α. Να αντιστοιχίσετε στο τετράδιό σας καθεμία αρχαία ελληνική λέξη της στήλης Α με την ετυμολογικά συγγενή της νεοελληνική λέξη της στήλης Β. (Στη στήλη Β περισσεύει μία λέξη.)

Στήλη Α	Στήλη Β
ἀμφιεννὺς	αναπτήρας
εἱμαρμένος	απρόσωπος
κεράννυται	εύκρατο
προσῆπτε	μερτικό
	μεταμφίεση

(μονάδες 4)

Β5.β. Για καθεμία από τις τρεις παρακάτω λέξεις να γράψετε μία περίοδο λόγου στα νέα ελληνικά, όπου η ίδια λέξη, σε οποιαδήποτε μορφή της (πτώση, αριθμό, γένος, έγκλιση, χρόνο, βαθμό), θα χρησιμοποιείται με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχει στο αρχαίο κείμενο:

«παραιτεῖται», «εὐλάβειαν», «ὥρας». (μονάδες 6)

Μονάδες 10

Αδίδακτο κείμενο

Γοργίας, Ἑλένης ἐγκώμιον, 2-3 (έκδ. Diels-Kranz)

Ο ρήτορας επιδιώκει να αποκαταστήσει τη φήμη της Ωραίας Ελένης.

Τοῦ δ’ αὐτοῦ ἀνδρὸς λέξαι τε τὸ δέον ῥητῶς καὶ ἐλέγξαι τοὺς μεμφομένους Ἑλένην, γυναῖκα περὶ ἧς ὁμόφωνος καὶ ὁμόψυχος γέγονεν ἥ τε τῶν ποιητῶν ἀκουσάντων πίστ ις ἥ τε τοῦ ὀνόματος φήμη, ὃ τῶν συμφορῶν μνήμη γέγονεν. Ἐγὼ δὲ βούλομαι λογισμόν τινα τῷ λόγῳ δοὺς τὴν μὲν κακῶς ἀκούουσαν παῦσαι τῆς αἰτίας, τοὺς δὲ μεμφομένους ψευδομένους ἐπιδείξας καὶ δείξας τἀληθὲς παῦσαι τῆς ἀμαθίας. Ὅτι μὲν οὖν φύσει καὶ γένει τὰ πρῶτα τῶν πρώτων ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν* ἡ γυνὴ περὶ ἧς ὅδε ὁ λόγος, οὐκ ἄδηλον οὐδὲ ὀλίγοις, δῆλον γὰρ ὡς μητρὸς μὲν Λήδας, πατρὸς δὲ τοῦ μὲν γενομένου θεοῦ, λεγομένου δὲ θνητοῦ, Τυνδάρεω καὶ Διός.

* τὰ πρῶτα τῶν πρώτων ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν : πρώτη ανάμεσα στους πρώτους άνδρες και γυναίκες. Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου.

Μονάδες 20

Γ2.α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

λέξαι : τρίτο πρόσωπο πληθυντικού αριθμού, υποτακτικής αορίστου β’, ενεργητικής φωνής

 ὁμόφωνος : αιτιατική πληθυντικού αριθμού, θηλυκού γένους

πίστις : δοτική ενικού αριθμού

ψευδομένους : δεύτερο πρόσωπο προστακτικής παρακειμένου, μέσης φωνής

(μονάδες 4)

Γ2.β. Να ξαναγράψετε το παρακάτω απόσπασμα μεταφέροντας τους υπογραμμισμένους τύπους στον άλλο αριθμό: «Ἐγὼ δὲ βούλομαι λογισμόν τινα τῷ λόγῳ δοὺς τὴν μὲν κακῶς ἀκούουσαν παῦσαι τῆς αἰτίας».

(μονάδες 6)

Μονάδες 10

Γ3.α. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τους παρακάτω τύπους: ὁμόψυχος, τῶν συμφορῶν, τοὺς μεμφομένους, δείξας, τῆς ἀμαθίας, ὀλίγοις.

(μονάδες 6)

Γ3.β. «Τοῦ δ’ αὐτοῦ ἀνδρὸς […] μνήμη γέγονεν.»: Να εντοπίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις της περιόδου (μονάδες 2) και να αναγνωρίσετε το είδος τους (μονάδες 2).

(μονάδες 4)

Μονάδες 10