Κυριακή 9 Ιουνίου 2013

ΑΔΙΔΑΚΤΟ 2013: ΠΛΗΡΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ



Μηνύεται οὖν ἀπὸ μετοίκων τέ τινων καὶ ἀκολούθων περὶ μὲν τῶν Ἑρμῶν οὐδέν, ἄλλων δὲ ἀγαλμάτων περικοπαί τινες πρότερον ὑπὸ νεωτέρων μετὰ παιδιᾶς καὶ οἴνου γεγενημέναι, καὶ τὰ μυστήρια ἅμα ὡς ποιεῖται ἐν οἰκίαις ἐφὕβρει· ὧν καὶ τὸν Ἀλκιβιάδην ἐπῃτιῶντο. καὶ αὐτὰ ὑπολαμβάνοντες οἱ μάλιστα τῷ Ἀλκιβιάδῃ ἀχθόμενοι ἐμποδὼν ὄντι σφίσι μὴ αὐτοῖς τοῦ δήμου βεβαίως προεστάναι, καὶ νομίσαντες, εἰ αὐτὸν ἐξελάσειαν, πρῶτοι ἂν εἶναι, ἐμεγάλυνον καὶ ἐβόων ὡς ἐπὶ δήμου καταλύσει τὰ τε μυστικὰ καὶ ἡ τῶν Ἑρμῶν περικοπὴ γένοιτο καὶ οὐδὲν εἴη αὐτῶν ὅτι οὐ μετἐκείνου ἐπράχθη, ἐπιλέγοντες τεκμήρια τὴν ἄλλην αὐτοῦ ἐς τὰ ἐπιτηδεύματα οὐ δημοτικὴν παρανομίαν.
Λεπτομερής συντακτική ανάλυση:
1. Μηνύεται οὖν ἀπὸ μετοίκων τέ τινων καὶ ἀκολούθων περὶ μὲν τῶν Ἑρμῶν οὐδέν: κύρια πρόταση κρίσης. μηνύεται: ρήμα.  οὐδέν: υποκ.  περὶ τῶν Ἑρμῶν: εμπρόθ. επιρρηματ. προσδιορ. αναφοράς στο ρήμα.  ἀπὸ μετοίκων καὶ (ἀπὸ) ἀκολούθων: εμπρόθ. επιρρηματ. προσδ. του ποιητικού αιτίου στο  ρήμα. τινων: ομοιόπτωτος επιθετ. προσδ. στο μετοίκων.
2. ἄλλων δὲ ἀγαλμάτων περικοπαί τινες πρότερον ὑπὸ νεωτέρων μετὰ παιδιᾶς καὶ οἴνου γεγενημέναι: κύρια πρόταση κρίσης. μηνύονται: ενν. ρήμα.  περικοπαί: υποκ. του ρήματος και της αναφορικής μτχ.  γεγενημέναι (= αἳ ἐγεγένηντο). τινες:  ομοιόπτωτος επιθετ. προσδ. στο περικοπαί. ἀγαλμάτων: γεν. αντικ/κή (ή υποκ/κή: το περικοπαί με παθητική έννοια) στο περικοπαί.  ἄλλων: ομοιόπτωτος επιθετ. προσδ. στο ἀγαλμάτων. πρότερον: επιρρηματ. προσδιορ. του χρόνου στο γεγενημέναι.  ὑπὸ νεωτέρων:  εμπρόθ. επιρρηματ. προσδ. του ποιητικού αιτίου στο γεγενημέναι.  μετὰ παιδιᾶς καὶ (μετ’) οἴνου:  εμπρόθ. επιρρηματ. προσδ. του τρόπου στο γεγενημέναι ( Στο συντακτικό του Ραφαήλ Κύννερου, σελ. 531, 8η-14η αράδα αναφέρονται για το μετὰ + γενική επί λέξει τα εξής: 2) αἰτιολογικῶς και μεταφορικῶς· a) πρὸς δήλωσιν τοῦ μέσου, εἴδους καὶ τρόπου. Καὶ ἐνταῦθα συμβαίνει ὁ αὐτὸς ἐποπτικὸς καὶ θεωρητικὸς τρόπος… Θουκ. 6,28 ΄΄ ἀγαλμάτων περικοπαί τινες ὑπὸ νεωτέρων μετὰ παιδιᾶς καὶ οἴνου γεγενημέναι΄΄ =  γεγενημ. μετὰ παιδιᾶς καὶ ἐν μέθῃ)
3.  καὶ τὰ μυστήρια ἅμα ὡς ποιεῖται ἐν οἰκίαις ἐφὕβρει = καὶ ἅμα [μηνύεται] ὡς τὰ μυστήρια ποιεῖται ἐν οἰκίαις ἐφὕβρει, οπότε:
καὶ ἅμα [μηνύεται]: κύρια πρόταση κρίσης (το ρήμα απρόσωπο με υποκ. τη δ. ειδική πρότ. 4)
4. ὡς τὰ μυστήρια ποιεῖται ἐν οἰκίαις ἐφὕβρει: δευτ. ειδική πρότ., υποκ. του ενν. απρόσωπου ρήματος μηνύεται. ποιεῖται: ρήμα.  τὰ μυστήρια: υποκ. ρ. (αττική σύνταξη).  ἐν οἰκίαις: εμπρόθ. επιρρηματ. προσδ. του τόπου στο ρήμα. ἐφὕβρει: εμπρόθ. επιρρηματ. προσδ. του σκοπού  στο ρήμα.
ΣΧΟΛΙΟ: Η δομή του λόγου, η λειτουργία του ρήματος μηνύομαι άλλοτε ως προσωπικού (1η και 2η κύρια [στη 2η πρέπει να εννοηθεί στο γ΄ πληθυντικό]) και άλλοτε ως απρόσωπου (3η κύρια [πρέπει να εννοηθεί]) και η πρόταξη της φράσης ΄΄τὰ μυστήρια΄΄ για έμφαση καθιστούν το συγκεκριμένο σημείο πολύ απαιτητικό. Παίρνοντας ως μέτρο σύγκρισης τον βαθμό δυσκολίας των κειμένων που διδάσκονται στο Λύκειο (γνωστό-διδαγμένο), δυσκολεύομαι να βρω πιο δύσκολο.
5. ὧν καὶ τὸν Ἀλκιβιάδην ἐπῃτιῶντο: κύρια πρότ. κρίσης ( η αναφορική αντωνυμία ὧν επειδή βρίσκεται στην αρχή ημιπεριόδου και αναφέρεται στα προηγούμενα συντακτικά και μεταφραστικά ισοδυναμεί με δεικτική· συνεπώς δεν εισάγει δ. αναφορ. πρότ.· εδώ συνδέει παρατακτικά προς τα προηγούμενα). ὧν: (έμμεσο αντικ. σε θέση) γεν. της αιτίας στο  ρ. ἐπῃτιῶντο. τὸν Ἀλκιβιάδην: (άμ.) αντικ. του ρ.
6. καὶ αὐτὰ ὑπολαμβάνοντες οἱ μάλιστα τῷ Ἀλκιβιάδῃ ἀχθόμενοι ἐμποδὼν ὄντι σφίσι μὴ αὐτοῖς τοῦ δήμου βεβαίως προεστάναι, καὶ νομίσαντες, […] πρῶτοι ἂν εἶναι, ἐμεγάλυνον: κύρια πρότ. κρίσης.  ἐμεγάλυνον: ρήμα. 
οἱ ἀχθόμενοι: επιθετική μτχ., υποκ. του ρ., των αιτιολογικών μετοχών ὑπολαμβάνοντες- νομίσαντες και του ειδικού δυνητ. απρμφ. εἶναι ἄν.
τῷ Ἀλκιβιάδῃ: αντικ. της μτχ. οἱ ἀχθόμενοι και υποκείμενο της κατηγορηματικής  μτχ. ὄντι (το ἄχθομαι ως ψυχικού πάθους συντάσσεται με κτγρμτκ. μτχ.). ἐμποδὼν: κατηγορούμενο στο τῷ Ἀλκιβιάδῃ μέσω του συνδετικού ὄντι. σφίσι ( = τοῖς ἀχθομένοις): δοτ. αντιχαριστική. αὐτοῖς: ομοιόπτωτος κατηγορηματικός προσδιορισμός στο σφίσι.  μάλιστα: επιρρηματ. προσδιορ. του ποσού στο οἱ ἀχθόμενοι.
μὴ προεστάναι: τελ. απρμφ., αντικ. στη φράση ἐμποδὼν ὄντι. σφᾶς: υποκ. του απρμφ. προεστάναι. τοῦ δήμου: αντικ. του προεστάναι. βεβαίως: επιρρηματικός προσδιορ. του τρόπου στο προεστάναι.
ὑπολαμβάνοντες: αιτιολογική μτχ., συνημμ. στο υποκ. του ρήμ., σε θέση επιρρηματ. προσδιορ. της αιτίας στο ρήμα της πρότ. αὐτὰ: αντικ. της μτχ. ὑπολαμβάνοντες
νομίσαντες: αιτιολογική μτχ., συνημμ. στο υποκ. του ρήμ., σε θέση επιρρηματ. προσδιορ. της αιτίας στο ρήμα της πρότ. ἂν εἶναι: ειδικό δυνητικό απρμφ., αντικ. της μτχ. οἱ ἀχθόμενοι: υποκ. του απρμφ. πρῶτοι: επιρρηματ. κατηγορούμενο της σειράς στο οἱ ἀχθόμενοι
7. εἰ αὐτὸν ἐξελάσειαν: δ. υποθετική πρότ. οἱ ἀχθόμενοι: ενν. υποκ. αὐτὸν ( = Ἀλκιβιάδην): αντικ.
Απόδοσή της είναι το ειδικό δυνητικό απρμφ. εἶναι ἄν (πρότ. 7). Συνεπώς μιλάμε για εξαρτημένο υποθετικό λόγο. Το απρμφ. αυτό μπορεί να αναλυθεί ή σε δυνητική οριστική (ἦσαν ἄν) ή σε δυνητική ευκτική (εἶεν ἄν). Επειδή αυτό εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (νομίσαντες ἐμεγάλυνον), η υπόθεση είναι αλλοιωμένη και έχει τη μορφή εἰ + ευκτική πλαγίου λόγου. Αυτό  σημαίνει πως από τις δύο δυνατές αναλύσεις του απρμφ. υποχρεούμαστε να επιλέξουμε τη δεύτερη (δυνητική ευκτική) και όχι την πρώτη (δυνητική οριστική) επειδή η υπόθεση του μη πραγματικού δεν αλλοιώνεται ποτέ· συνεπώς το μη πραγματικό αποκλείεται.
Με απόδοση, λοιπόν, τη δυνητική ευκτική μπορούμε να έχουμε υποθετικό λόγο: α. του πραγματικού (εδώ ΟΧΙ, γιατί δεν το επιτρέπει ο χρόνος της υπόθεσης), β. της απλής σκέψης (που συγκεντρώνει και τις περισσότερες πιθανότητες· στα σχόλια ο Γ. Μιστριώτης αναφέρει: τὸ πρωτεύειν αὐτοὺς ἦτο μόνον πιθανότης, διότι οἱ περὶ τὸν Ἀλκιβιάδην εἶχον πολλὴν δύναμιν) και γ. του προσδοκωμένου (λιγότερο πιθανό, όχι όμως και απορριπτέο [προσωπικά, θα το δεχόμουν ως απάντηση]).
Στον ευθύ λόγο:
α. εἰ ἐξελάσαιμεν – εἶμεν ἄν: απλή σκέψη
β. ἐὰν ἐξελάσωμεν - εἶμεν ἄν: προσδοκώμενο
8. καὶ ἐβόων […] ἐπιλέγοντες τεκμήρια τὴν ἄλλην αὐτοῦ ἐς τὰ ἐπιτηδεύματα οὐ δημοτικὴν παρανομίαν: κύρια πρότ. κρίσης. ἐβόων: ρήμα.  οἱ ἀχθόμενοι: ενν. υποκ. του ρήμ. και της τροπικής μτχ. ἐπιλέγοντες ( η μτχ. συνημμένη).  τὴν παρανομίαν: αντικ. της μτχ.  τεκμήρια: κατηγορούμενο του αντικ. της μτχ. (τὴν παρανομίαν). δημοτικήν: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο  παρανομίαν.  τὴν ἄλλην : ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο  δημοτικὴν παρανομίαν. αὐτοῦ: ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορ., γεν. υποκ/κή στο τὴν παρανομίαν.   ἐς τὰ ἐπιτηδεύματα: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αναφοράς στο  τὴν παρανομίαν.  
9.  ὡς ἐπὶ δήμου καταλύσει τὰ τε μυστικὰ καὶ ἡ τῶν Ἑρμῶν περικοπὴ γένοιτο: δ. ειδική πρότ., αντικ. του ρ. ἐβόων της πρότ. 8. Εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμο ὡς (υποκ/κή κρίση-γνώμη) και εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου (υποκειμενικότητα της κρίσης) λόγω της εξάρτησης από ρήμα ιστορικού χρόνου (ἐβόων). τὰ μυστικὰ, ἡ περικοπή: υποκ. του ρήμ.  γένοιτο.  ἡ τῶν Ἑρμῶν: ονοματικός ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο περικοπή. τῶν Ἑρμῶν: γεν. αντικ/κή (ή υποκ/κή) στο ἡ περικοπή. ἐπὶ καταλύσει: εμπρόθετος επιρρηματικός  προσδιορ.  του σκοπού στο γένοιτο. δήμου: γεν. αντικ/κή (ή υποκ/κή) στο καταλύσει.
Δυστυχώς, πολλοί μαθητές και όχι μόνο εξέλαβαν το καταλύσει ως ρήμα!!!
10.  καὶ οὐδὲν εἴη αὐτῶν: δ. ειδική πρότ., αντικ. του ρ. ἐβόων της πρότ. 8. Συνδέεται  συμπλεκτικά-παρατακτικά με τη δ. ειδική  πρότ. 9·  εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου (υποκειμενικότητα της κρίσης) λόγω της εξάρτησης από ρήμα ιστορικού χρόνου (ἐβόων). εἴη: ρήμα.  οὐδέν: υποκ. αὐτῶν: ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός, γενική διαιρετική στο οὐδέν.
11.  ὅτι οὐ μετἐκείνου ἐπράχθη: δ. αναφορική πρότ., προσδιοριστική στο οὐδέν της πρότ. 10. ὅτι: υποκ. του ρ. μετἐκείνου: εμπρόθ. επιρρηματ. προσδιορ. που δηλώνει συνέργια-σύμπραξη.
Για το ΄΄περιβόητο΄΄ ὅτι δεν υπάρχει καμιά απολύτως αμφιβολία πως είναι το αναφορικό. Με αυτή ακριβώς τη γραφή απαντά στο σχολικό βιβλίο ΄΄Φιλοσοφικός λόγος΄΄, Πλάτωνα Πρωταγόρας, 3η Ενότητα, 3η αράδα, στη φράση ἠπόρει ὅτι χρήσαιτο.  Επομένως, η όποια προσπάθεια να δημιουργηθεί ουσιαστικό-φιλολογικό θέμα πάνω στο συγκεκριμένο σημείο δεν έχει νόημα εκτός κι αν υπαγορεύεται από κάτι άλλο το οποίο δεν μπορώ να γνωρίζω. Και το αναφέρω αυτό επειδή σε φιλολογική ιστοσελίδα  για "ανήσυχους" συναδέλφους και κυρίως για μαθητές  παρέμεναν αναρτημένες  για 2-3 ημέρες ανακρίβειες παρά την έγκαιρη, επώνυμη και καλοπροαίρετη επισήμανσή μου (φαίνεται πως έχω μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μου που τον κατατάσσω σ’ αυτή την κατηγορία ΄΄συναδέλφων΄΄. Τώρα αρχίζω να συνειδητοποιώ γιατί οι παρατηρήσεις μου ούτε ως σχόλιο αναρτήθηκαν αλλά ούτε και σχολιάστηκαν, έστω και αρνητικά. Ευχαριστώ! Δε θα γίνω μιμητής Σας).
ΓΕΝΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ: πρόκειται για ένα κείμενο αρκετά απαιτητικό, που δημιουργεί πολλά προβλήματα ακόμα και στον πραγματικά πολύ καλό και πολύ καλά διαβασμένο μαθητή.   Αν ο μεγάλος βαθμός δυσκολίας  του αδίδακτου συνεκτιμηθεί με τα πολλά ζητούμενα του ΔΙΔΑΓΜΕΝΟΥ, το πρώτο και βασικό θέμα που τίθεται είναι αυτό της επάρκειας του τρίωρου για μια ουσιαστική ενασχόληση με το κριτήριο αξιολόγησης στο σύνολό του. Η πολύ σύντομη αναφορά στην υπόθεση του κειμένου στο βιβλίο των Αρχαίων Ελληνικών της Α΄Λυκείου (Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι), σελ. 362, δεν μπορεί να βοηθήσει στην επεξεργασία του κειμένου και στην ικανοποιητική απόδοσή του στη νέα ελληνική. Ίσως το συγκεκριμένο αδίδακτο κείμενο να είναι πιο κατάλληλο για εξετάσεις άλλου επιπέδου!

1 σχόλιο: