Δευτέρα 6 Ιανουαρίου 2014

αδίδακτο: ο άνθρωπος προ του θανάτου



Κείμενο
῞Ο, ἦ δ' ὅς, ἴσως οὐκ ἂν πολλοὺς πείσαιμι λέγων. εὖ γὰρ ἴσθι, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ὅτι, ἐπειδάν τις ἐγγὺς ᾖ τοῦ οἴεσθαι τελευτήσειν, εἰσέρχεται αὐτῷ δέος καὶ φροντὶς περὶ ὧν ἔμπροσθεν οὐκ εἰσῄει. οἵ τε γὰρ λεγόμενοι μῦθοι περὶ τῶν ἐν ῞Αιδου, ὡς τὸν ἐνθάδε ἀδικήσαντα δεῖ ἐκεῖ διδόναι δίκην, καταγελώμενοι τέως, τότε δὴ στρέφουσιν αὐτοῦ τὴν ψυχὴν μὴ ἀληθεῖς ὦσιν· καὶ αὐτός—ἤτοι ὑπὸ τῆς τοῦ γήρως ἀσθενείας ἢ καὶ ὥσπερ ἤδη ἐγγυτέρω ὢν τῶν ἐκεῖ μᾶλλόν τι καθορᾷ αὐτά—ὑποψίας δ' οὖν καὶ δείματος μεστὸς γίγνεται καὶ ἀναλογίζεται ἤδη καὶ σκοπεῖ εἴ τινά τι ἠδίκησεν. ὁ μὲν οὖν εὑρίσκων ἑαυτοῦ ἐν τῷ βίῳ πολλὰ ἀδικήματα καὶ ἐκ τῶν ὕπνων, ὥσπερ οἱ παῖδες, θαμὰ ἐγειρόμενος δειμαίνει καὶ ζῇ μετὰ κακῆς ἐλπίδος· τῷ δὲ μηδὲν ἑαυτῷ ἄδικον συνειδότι ἡδεῖα ἐλπὶς ἀεὶ πάρεστι καὶ ἀγαθὴ γηροτρόφος, ὡς καὶ Πίνδαρος λέγει.  (Πλάτων, Πολιτεία, 330d-331a)
Σχόλια
ἦ δ' ὅς = είπε αυτός -  τοῦ οἴεσθαι: γενική έναρθρου απρμφ., της αφετηρίας από το προθετικό επίρρημα ἐγγύς -  τελευτήσειν: ειδ.  απρμφ., αντικ. του οἴεσθαι – δίκην δίδωμί (τινι) = τιμωρούμαι – καταγελῶμαι = περιφρονούμαι, γίνομαι αντικείμενο χλευασμού, εμπαιγμού – στρέφω τὴν ψυχήν = βασανίζω, ξεσηκώνω, εκφοβίζω, πτοώ την ψυχή - μὴ ἀληθεῖς ὦσιν: δευτ. ενδοιαστική πρότ.- ὥσπερ ὢν: αιτιολογική μτχ. (ψευδής αιτιολογία) – δεῖμα, τό = φόβος, τρόμος - ὥσπερ οἱ παῖδες [ἐγείρονται]: δευτ. αναφορ.-παραβολική πρότ. – δειμαίνω = φοβάμαι
Παρατηρήσεις
1.     Να γραφεί ό,τι ζητείται για καθέναν από τους τύπους που ακολουθούν:
§  , , ἢ, ὅ, ὅς, οἵ, ὧν, ὤν: γραμματική αναγνώριση
§  πολλούς: ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς
§  ἴσθι: οι ονοματικοί ρηματικοί τύποι στον ίδιο χρόνο
§  ἐγγύς: τα παραθετικά του
§  οἴεσθαι: το β΄ ενικό οριστικής στον ίδιο χρόνο
§  τελευτήσειν: ο αντίστοιχος τύπος στον ενεστώτα
§  εἰσέρχεται: ο αντίστοιχος τύπος στις άλλες εγκλίσεις στον ίδιο χρόνο
§  αὐτῷ: το είδος της αντωνυμίας
§  δέος: η δοτική ενικού
§  φροντίς: η δοτική και αιτιατική ενικού και η γενική και δοτική πληθυντικού
§  εἰσῄει: τα υπόλοιπα πρόσωπα στον ίδιο χρόνο
§  λεγόμενοι: ο αντίστοιχος τύπος στον παρακείμενο
§  ἀδικήσαντα: η ονομαστική ενικού στα τρία γένη στον χρόνο και στη φωνή που βρίσκεται
§  διδόναι: το β΄ ενικό σε όλες τις εγκλίσεις στον χρόνο και στη φωνή που βρίσκεται
§  ἀληθεῖς: τα παραθετικά του
§  τοῦ γήρως: οι υπόλοιπες πλάγιες πτώσεις
§  καθορᾷ: το α΄ ενικό όλων των χρόνων στην οριστική
§  ἀναλογίζεται: ο αντίστοιχος τύπος στον μέλλοντα και στον παρακείμενο
§  οἱ παῖδες: οι πλάγιες πτώσεις και στους δύο αριθμούς
§  κακῆς ἐλπίδος: οι πλάγιες πτώσεις της συνεκφοράς στους δύο αριθμούς
§  κακῆς, ἡδεῖα, ἀγαθή: ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς
§  πάρεστι: η οριστική, υποτακτική και προστακτική σε όλα τα πρόσωπα
2.     Να εντοπιστούν οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις του κειμένου και να προσδιοριστεί ο συντακτικός τους ρόλος.
3.     Να προσδιοριστεί το είδος των λανθανόντων υποθετικών λόγων του κειμένου.
4.     εὖ γὰρ ἴσθι, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ὅτι, ἐπειδάν τις ἐγγὺς ᾖ τοῦ οἴεσθαι τελευτήσειν, εἰσέρχεται αὐτῷ δέος: Να αντικατασταθεί η δευτερεύουσα ειδική πρόταση του αποσπάσματος με κατηγορηματική μτχ.
5.     Να μεταφερθεί η δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση του κειμένου στον ευθύ λόγο.
6.     εὖ γὰρ ἴσθι, ὦ Σώκρατες, ὅτι, ἐπειδάν τις ἐγγὺς ᾖ τοῦ οἴεσθαι τελευτήσειν, εἰσέρχεται αὐτῷ δέος καὶ φροντὶς περὶ ὧν ἔμπροσθεν οὐκ εἰσῄει: Να εξαρτηθεί η περίοδος από το Κέφαλος παρῄνει.
7.     ὁ μὲν οὖν εὑρίσκων ἑαυτοῦ ἐν τῷ βίῳ πολλὰ ἀδικήματα καὶ ἐκ τῶν ὕπνων, ὥσπερ οἱ παῖδες, θαμὰ ἐγειρόμενος δειμαίνει καὶ ζῇ μετὰ κακῆς ἐλπίδος: Να εξαρτηθεί από το Κέφαλος ἔλεγε και να μεταφερθεί στον πλάγιο λόγο με όλους τους δυνατούς τρόπους.
8.     Να γίνει η σύνταξη παθητική στα παραδείγματα που ακολουθούν:
§  ῞Ο ἴσως οὐκ ἂν πολλοὺς πείσαιμι λέγων
§  εἴ τινά τι ἠδίκησεν


Κυριακή 5 Ιανουαρίου 2014

αδίδακτο:Δημοσθένους Όλυνθιακός, Γ3



ΚΕΙΜΕΝΟ
 ῾Ο μὲν οὖν παρὼν καιρός, εἴπερ ποτέ, πολλῆς φροντίδος καὶ βουλῆς δεῖται· ἐγὼ δ' οὐχ ὅ τι χρὴ περὶ τῶν παρόντων συμβουλεῦσαι χαλεπώτατον ἡγοῦμαι, ἀλλ' ἐκεῖν' ἀπορῶ, τίνα χρὴ τρόπον, ὦ ἄνδρες ᾿Αθηναῖοι, πρὸς ὑμᾶς περὶ αὐτῶν εἰπεῖν. πέπεισμαι γὰρ ἐξ ὧν παρὼν καὶ ἀκούων σύνοιδα, τὰ πλείω τῶν πραγμάτων ἡμᾶς ἐκπεφευγέναι τῷ μὴ βούλεσθαι τὰ δέοντα ποιεῖν ἢ τῷ μὴ συνιέναι. ἀξιῶ δ' ὑμᾶς, ἂν μετὰ παρρησίας ποιῶμαι τοὺς λόγους, ὑπομένειν, τοῦτο θεωροῦντας, εἰ τἀληθῆ λέγω, καὶ διὰ τοῦτο, ἵνα τὰ λοιπὰ βελτίω γένηται· ὁρᾶτε γὰρ ὡς ἐκ τοῦ πρὸς χάριν δημηγορεῖν ἐνίους εἰς πᾶν προελήλυθε μοχθηρίας τὰ παρόντα. (Δ. Ολ. 3.3)
ΣΧΟΛΙΑ
εἴπερ ποτέ: στερεότυπη ελλειπτική υποθετική έκφραση με επιρρηματική σημασία (= περισσότερο από κάθε άλλη φορά) / φροντίδος, βουλῆς: αντικ. του ρ. δεῖται / ὅ τι χρὴ περὶ τῶν παρόντων συμβουλεῦσαι: (δευτ. αναφορ. πρότ.) αντικ. στο ρ.  ἡγοῦμαι·  χαλεπώτατον: κτγρ. στο αντικ. του  ἡγοῦμαι / τίνα χρὴ τρόπον, ὦ ἄνδρες ᾿Αθηναῖοι, πρὸς ὑμᾶς περὶ αὐτῶν εἰπεῖν: δευτ. πλάγια ερώτηση, επεξήγηση στο  ἐκεῖν’ / ἐξ ὧν = ἐκ τούτων ἃ /παρὼν καὶ ἀκούων: τροπικές-αιτιολογικές μτχ.· προσδιορίζουν το  σύνοιδα / πέπεισμαι γὰρ - τὰ πλείω (υποκ. του απρμφ. ἐκπεφευγέναι)  τῶν πραγμάτων (γεν. συγκριτική) ἡμᾶς (αντικ. του ἐκπεφευγέναι) ἐκπεφευγέναι (ειδ. απρμφ., αντικ. του ρ.) τῷ μὴ βούλεσθαι (δοτ. αιτίας) τὰ δέοντα ποιεῖν (αντικ. του βούλεσθαι)  ἢ τῷ μὴ συνιέναι (β΄ όρος σύγκρισης: ἢ + ομοιόπτωτα) / συνίημι = κατανοώ, αντιλαμβάνομαι / εἰ τἀληθῆ λέγω: δευτ. πλάγια ερώτηση, ολικής άγνοιας, επεξήγηση στο τοῦτο / ἵνα τὰ λοιπὰ βελτίω γένηται: η δευτ. τελική πρόταση επεξήγηση στο εμπρόθετο του σκοπού διὰ τοῦτο / ὡς ἐκ τοῦ πρὸς χάριν δημηγορεῖν ἐνίους εἰς πᾶν προελήλυθε μοχθηρίας τὰ παρόντα: η δευτ. ειδική αντικ. του ὁρᾶτε. ἐκ τοῦ δημηγορεῖν: εμπρόθ. αιτίας· ἐνίους: υποκ. του απρμφ.· τὰ παρόντα: υποκ. του ρ. (αττική σύνταξη).
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1.        Να γραφεί ό,τι ζητείται για κάθε λέξη-φράση του κειμένου:
§   παρών: το β΄ ενικό σε όλες τις εγκλίσεις του ίδιου χρόνου
§   δεῖται: το β΄ ενικό και πληθυντικό σε όλες τις εγκλίσεις του ίδιου χρόνου
§   ἡγοῦμαι: το β΄ ενικό προστακτικής όλων των χρόνων
§   πέπεισμαι: το γ΄ ενικό και πληθυντικό σε όλες τις εγκλίσεις του ίδιου χρόνου
§   σύνοιδα: οι ονοματικοί ρηματικοί τύποι στον ίδιο χρόνο
§   ἐκπεφευγέναι: ο αντίστοιχος τύπος στον μέλλοντα και στον αόριστο
§   συνιέναι: το γ΄ ενικό σε όλες τις εγκλίσεις του ίδιου χρόνου
§   ἀξιῶ:  οι ονοματικοί ρηματικοί τύποι στον ίδιο χρόνο
§   ὑπομένειν: ο αντίστοιχος τύπος στον μέλλοντα και στον αόριστο
§   βελτίω: ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς
§   ὁρᾶτε: οι ονοματικοί ρηματικοί τύποι στον ίδιο χρόνο
§   δημηγορεῖν: ο παρατατικός στα πρόσωπα του πληθυντικού
2.        Να δηλωθεί η συντακτική θέση των άναρθρων απρμφ. του κειμένου
3.        Να μεταφερθούν στον ευθύ λόγο τα ακόλουθα:
§  πέπεισμαι γὰρ τὰ πλείω τῶν πραγμάτων ἡμᾶς ἐκπεφευγέναι τῷ μὴ βούλεσθαι τὰ δέοντα ποιεῖν ἢ τῷ μὴ συνιέναι.
§  ἀξιῶ δ' ὑμᾶς  ὑπομένειν, τοῦτο θεωροῦντας
4. ὁρᾶτε γὰρ ὡς ἐκ τοῦ πρὸς χάριν δημηγορεῖν ἐνίους εἰς πᾶν προελήλυθε μοχθηρίας τὰ παρόντα: Να αντικατασταθεί η δευτ. ειδική πρόταση με κατηγορηματική μτχ.
5. ἀξιῶ δ' ὑμᾶς, ἂν μετὰ παρρησίας ποιῶμαι τοὺς λόγους, ὑπομένειν, τοῦτο θεωροῦντας, εἰ τἀληθῆ λέγω, καὶ διὰ τοῦτο, ἵνα τὰ λοιπὰ βελτίω γένηται: Να εξαρτηθεί η ημιπερίοδος από τη φράση ὁ ῥήτωρ ἔλεγε και να μεταφερθεί στον πλάγιο λόγο με όλους τους δυνατούς τρόπους.