ΜΑΘΗΜΑ 34 (XXXIV)

ΚΕΙΜΕΝΟ

Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domesticorum in tecto conlocavit. Quod ut praedones animadverterunt abiectis armis ianuae appropinquaverunt et clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!), virtutem eius admiratum se venisse. Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores reserari eosque intromitti iussit. Praedones postes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt et cupide Scipionis dextram osculati sunt. Cum ante vestibulum dona posuissent, quae homines deis immortalibus consecrare solent, domum reverterunt.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

ΣΟΥΠΙΝΟ

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

¬  είναι ρηματικό ουσιαστικό αρσενικού γένους με δύο μόνο τύπους:  -um, -u ¬  ανήκει στους αρχικούς χρόνους του ρήματος ¬  παράγονται: α. η μτχ. ενεργητικού μέλλοντα και κατά συνέπεια ό,τι σχηματίζεται με τη βοήθειά της: απρμφ. ενεργ. μέλλ.-υποτ. ενεργ. μέλλ.- ενεργητ. περιφραστική συζυγία β.  μτχ. παθητ. πρκ. και ό,τι σχηματίζεται με τη βοήθειά της: όλοι οι τύποι των συντελικών χρόνων παθητικής φωνής (πρκ.-υπερσ.-συντελ. μέλλ.) γ.  απρμφ. παθητ. μέλλ. (datum iri) ¬  διαθέτουν και τα αποθετικά ρήματα

§ ο τύπος σε –um δείχνει τον σκοπό της κίνησης και συνοδεύει ρήματα όπως το eo, venio, mitto κτλ. συντακτικά του ισοδύναμα είναι: α. εμπρόθετη αιτιατική γερουνδίου (ad + αιτιατική) β. γενική γερουνδίου με τις προθέσεις causa/gratia γ. τελική πρόταση δ. … § ο τύπος σε –u εκφράζει την αναφορά· εξαρτάται από επίθετα όπως facilis, iucundus, incredibilis, mirabilis,… § εφόσον ανήκει σε ρήμα μεταβατικό, μπορεί να έχει και αντικείμενο

•     comlures: έχει γενική πληθυντικού σε –ium (complurium· βλ. plures)

•     cum… existimasset: η πρόταση αιτιολογική· το cum =  causale (βλ. και ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΑ )

•     existimasset αντί existimavisset: οι ρηματικοί τύποι που σχηματίζονται από χρονικό θέμα παρακειμένου με χαρακτήρα v πολλές φορές αποβάλλουν το v όταν ύστερα από τη συλλαβή  ve ή vi ακολουθεί στην κατάληξη r ή s. Μετά την αποβολή του v τα φωνήεντα a + i δίνουν  a (βλ. σχολική γραμματική σελ. 76-77).

•     praedonum: γενική κτητική ή αντικ/κή στο duces

•     domesticorum: γενική διαιρετική στο praesidium

•     se: αντικ. στο (έμμεση αυτοπάθεια) captum

•     abiectis: αφαιρετική απόλυτη, χρονική μετοχή με υποκ. το armis (για ανάλυση βλ. ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΑ)

•     ianuae: αντικ. στο appropinquaverunt

•     voce: αφαιρετ. οργαν. του τρόπου στο nuntiaverunt

•     nuntiaverunt: άμεσο αντικείμενό του το ειδ. απρμφ. venisse και έμμεσο η δοτική  Scipioni

•     incredibile auditu: προεξαγγελτική παράθεση στην απαρεμφατική φράση virtutem eius admiratum se venisse

•     incredibile: κατηγορούμενο στην πληρέστερη φράση hoc incredibile auditu est

•     se: υποκείμενο του venisse (ταυτοπροσωπία)· το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου στη  λατινική και στην ταυτοπροσωπία και στην ετεροπροσωπία σε αιτιατική.

•     rettulerunt: άμεσο αντικείμενο το haec και έμμεσο το  Scipioni

•     rettulerunt: δεν ξεχνάμε τις ιδιαιτερότητες κατά την κλίση/σχηματισμό της οριστικής και προστακτικής ενεστώτα, του απαρεμφάτου ενεστώτα και υποτακτικής παρατατικού και της προστακτικής μέλλοντα

•     reserari-intromitti: τελ. απρμφ., αντικ. του iussit· η σύνταξη του iubeo με παθητικό απρμφ. επειδή δε θέλει να δηλώσει το υποκείμενο που ενεργεί. Η χρήση αυτή συνηθίζεται σε στρατιωτικές διαταγές, απαγορεύσεις κτλ.

•     tamquam sanctum temlum: πρόκειται για δευτ. παραβολική υποθετική πρόταση η οποία σε πλήρη μορφή είναι   tamquam (postes) sanctum temlum essent

•     Τα αποθετικά και ημιαποθετικά ρήματα του κειμένου

§   admiror (1), veneror (1), osculor (1) //soleo (2), revertor (3)

•     Τα σουπίνa του κειμένου και η σημασία τους

§ salutatum: αιτιατική σουπίνου που δηλώνει τον σκοπό της κίνησης στο venerunt

§ captum: αιτιατική σουπίνου που δηλώνει τον σκοπό της κίνησης στο venisse

§ auditu: αφαιρετική σουπίνου που δηλώνει αναφορά στο incredibile

§ admiratum: αιτιατική σουπίνου που δηλώνει τον σκοπό της κίνησης στο venisse

ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΑ

1.   ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ ΣΕ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

• abiectis armis =  cum arma abiecissent

                            postquam arma abiecerunt/-ere

2.  ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ

• quod ut animadverterunt =  quo animadverso
• haec postquam domestici rettulerunt =  his a domesticis relatis
• cum dona posuissent =  donis positis

3.  ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΟΥΠΙΝΟΥ ΜΕ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΙΣΟΔΥΝΑΜΑ

• salutatum = ad salutandum

salutandi causa / gratia

ut salutarent (τελική πρότ.)

                     qui salutarent ( αναφορ. – τελική πρότ.)

§  virtutem eius admiratum =  ad admirandam virtutem eius

                                virtutis eius admirandae causa/gratia

                                ut virtutem eius admirarentur (τελική πρότ.)

                                qui virtutem eius admirarentur ( αναφορ. – τελ. πρότ.)

σημείωση: επειδή το σουπίνο συντάσσεται με αιτιατική, έγινε χρήση γερουνδιακού (υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη· δεν είναι δυνατόν να έχω εμπρόθετο γερούνδιο με αντικείμενο σε αιτιατική). Το ίδιο ισχύει και για το se ipsum captum (ad capiendum se ipsum / sui ipsius capiendi causa/gratia)

4.  ΟΙ ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

• cum… esset:  σε θέση επιρρηματικού προσδιορισμού του χρόνου στo   venerunt. Εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό cum, ο οποίος υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου – αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική επειδή είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου· παρατατικού (esset) γιατί η εξάρτηση είναι από ιστορικό χρόνο ( venerunt)· δηλώνει το  σύγχρονο.

(εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό σύνδεσμο cum που χρησιμοποιείται για τις διηγήσεις του παρελθόντος. Εκφέρεται με υποτακτική επειδή ο ιστορικός cum εκφέρεται πάντα με υποτακτική, αφού υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού νανάμεσά τους. Γίνεται φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου που υπαρχει στην υποτακτική…)

• quod ut… animadverterunt (προτερόχρονο) =  quod cum animadvertissent
• haec postquam… rettulerunt (προτερόχρονο) =  haec cum… rettulissent
• cum… posuissent (προτερόχρονο) =  postquam posuerunt / posuere

5.  η πρόταση cum… existimasset

Eίναι δευτ. αιτιολογική· αιτιολογεί την  κύρια πρότ.· cum + υποτακτική = η αιτιολογία το αποτέλεσμα μιας εσωτερικής λογικής διεργασίας ( ισχύει η ακολουθία των χρόνων).

6.   ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΘΕΣΗ ΟΝΟΜΑΤΙΚΩΝ ΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΤΥΠΩΝ

Ον. ρημ. τύπος	Συντ. θέση	Υποκείμ.
¨        salutatum ¨        captum ¨        venisse (1o) ¨        abiectis ¨        auditu ¨        admiratum: ¨        venisse (2o) ¨        reserari ¨        intromitti ¨        consecrare	αιτιατική σουπίνου που δηλώνει τον σκοπό της κίνησης στο venerunt αιτιατική σουπίνου που δηλώνει τον σκοπό της κίνησης στο venisse  ειδικό, αντικ. στο existimasset   χρον. μτχ., αφαιρ. απόλυτη  αφαιρετική σουπίνου που δηλώνει αναφορά στο incredibile αιτιατική σουπίνου που δηλώνει τον σκοπό της κίνησης στο venisse ειδικό, αντικ. στο nuntiaverunt τελικό απρμφ., αντικ. στο iussit τελικό απρμφ., αντικ. στο iussit τελικό απρμφ., αντικ. στο solent	eos (ετεροπρ) armis se (ταυτοπρ.) fores (ετεροπρ) eos (ετεροπρ) homines (ταυτοπρ.)