Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
1. Αριστοτέλης, Προτρεπτικὸς πρὸς Θεμίσωνα, απόσπ. 8-9
Τὰ ὑποκείμενα πρὸς τὸν βίον ἡμῖν οἷον τὸ σῶμα καὶ τὰ περὶ τὸ σῶμα καθάπερ ὄργανά τινα ὑπόκειται, τούτων δ’ ἐπικίνδυνός ἐστιν ἡ χρῆσις, καὶ πλέον θάτερον ἀπεργάζεται τοῖς μὴ δεόντως αὐτοῖς χρωμένοις. δεῖ τοίνυν ὀρέγεσθαι τῆς ἐπιστήμης κτᾶσθαί τ’ αὐτὴν καὶ χρῆσθαι αὐτῇ προσηκόντως, δι’ ἧς πάντα ταῦτα εὖ θησόμεθα. φιλοσοφητέον ἄρ’ ἡμῖν, εἰ μέλλομεν ὀρθῶς πολιτεύεσθαι καὶ τὸν ἑαυτῶν βίον διάξειν ὠφελίμως. Ἔτι τοίνυν ἄλλαι μέν εἰσιν αἱ ποιοῦσαι ἕκαστον τῶν ἐν τῷ βίῳ πλεονεκτημάτων ἐπιστῆμαι, ἄλλαι δ’ αἱ χρώμεναι ταύταις, καὶ ἄλλαι μὲν αἱ ὑπηρετοῦσαι, ἕτεραι δ’ αἱ ἐπιτάττουσαι, ἐν αἷς ἐστιν ὡς ἂν ἡγεμονικωτέραις ὑπαρχούσαις τὸ κυρίως ὂν ἀγαθόν. εἰ τοίνυν μόνη ἡ τοῦ κρίνειν ἔχουσα τὴν ὀρθότητα καὶ ἡ τῷ λόγῳ χρωμένη καὶ ἡ τὸ ὅλον ἀγαθὸν θεωροῦσα, ἥτις ἐστὶ φιλοσοφία, χρῆσθαι πᾶσιν καὶ ἐπιτάττειν κατὰ φύσιν δύναται, φιλοσοφητέον ἐκ παντὸς τρόπου, ὡς μόνης φιλοσοφίας τὴν ὀρθὴν κρίσιν καὶ τὴν ἀναμάρτητον ἐπιτακτικὴν φρόνησιν ἐν ἑαυτῇ περιεχούσης.
2. Αριστοτέλης, Πολιτικά, 1.12, 1253a29-39
Φύσει μὲν οὖν ἡ ὁρμὴ ἐν πᾶσιν ἐπὶ τὴν τοιαύτην κοινωνίαν [: τὴν πόλιν]· ὁ δὲ πρῶτος συστήσας μεγίστων ἀγαθῶν αἴτιος. Ὥσπερ γὰρ καὶ τελεωθεὶς βέλτιστον τῶν ζῴων ἄνθρωπός ἐστιν, οὕτω καὶ χωρισθεὶς νόμου καὶ δίκης χείριστον πάντων. Χαλεπωτάτη γὰρ ἀδικία ἔχουσα ὅπλα· ὁ δὲ ἄνθρωπος ὅπλα ἔχων φύεται φρονήσει καὶ ἀρετῇ, οἷς ἐπὶ τἀναντία ἔστι χρῆσθαι μάλιστα. Διὸ ἀνοσιώτατον καὶ ἀγριώτατον ἄνευ ἀρετῆς, καὶ πρὸς ἀφροδίσια καὶ ἐδωδὴν χείριστον. Ἡ δὲ δικαιοσύνη πολιτικόν· ἡ γὰρ δίκη πολιτικῆς κοινωνίας τάξις ἐστίν, ἡ δὲ δικαιοσύνη τοῦ δικαίου κρίσις.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α1. Με βάση το Κείμενο Αναφοράς (Κ.Α.), να χαρακτηρίσεις τις ακόλουθες προτάσεις ως σωστές (Σ) ή ως λανθασμένες (Λ), παραθέτοντας τη φράση από την οποία αντλείς την απάντησή σας:
α) Ο άνθρωπος χρησιμοποιεί το σώμα του άλλοτε προς όφελος της ζωής του και άλλοτε όχι.
β) Η φιλοσοφία δεν είναι αποκλειστικά ατομική υπόθεση του ανθρώπου, αλλά έχει και επίδραση στην κοινωνία.
γ) Άλλες είναι οι επιστήμες οι χρήσιμες για τους ηγέτες και άλλες οι επιστήμες για όσους υποτάσσονται σε αυτούς.
δ) Η φιλοσοφία άλλοτε βρίσκει το σωστό και άλλοτε αποτυγχάνει.
ε) Υπάρχουν επιστήμες που προσφέρουν σημαντικά πλεονεκτήματα, υπάρχουν όμως και άλλες που δεν έχουν να προσφέρουν τίποτε.
Α2. Να απαντήσεις στις παρακάτω ερωτήσεις αντιγράφοντας στο τετράδιό σου το χωρίο του Kειμένου Αναφοράς στο οποίο στήριξες την απάντησή σου:
α) Κάτω από ποιες προϋποθέσεις ο άνθρωπος χαρακτηρίζεται ως το τελειότερο από τα όντα;
β) «ο άνθρωπος γεννιέται έχοντας όπλα την φρόνηση και την αρετή» (Β. Μοσκόβης) – «ο δε άνθρωπος γεννάται έχων εκ φύσεως όπλα, όπως μεταχειρισθεί ταύτα επί φρονήσει και αρετή» (Π. Λεκατσάς): Ποια νοηματική διαφορά διακρίνετε μεταξύ των δύο παραπάνω μεταφράσεων;
γ) Ποιοι χαρακτηρισμοί αποδίδονται στον άνθρωπο χωρίς ηθική αρετή;
δ) Πώς αιτιολογεί ο Αριστοτέλης την άποψή του ότι η δικαιοσύνη είναι απαραίτητο στοιχείο της πόλης;
ε) Πώς ερμηνεύει ο φιλόσοφος την επιθυμία των ανθρώπων να συγκροτήσουν πολιτική κοινωνία;
Μονάδες 10
Β1. Η σημασία ποιας έννοιας εξαίρεται σε κάθε κείμενο και γιατί;
Μονάδες 10
Β2. Ποια λογική σχέση συνδέει τις έννοιες φύσις και τέλος, όπως χρησιμοποιούνται στο κείμενο 2 από τον Αριστοτέλη;
Μονάδες 10
Β3. Να εντοπίσεις την εσφαλμένη απάντηση:
α) Μέθοδοι του Σωκράτη: αμφισβήτηση, ενόραση, ειρωνεία, μαιευτική, επαγωγή.
β) Μαθητές του Πλάτωνα: Αριστοτέλης, Σπεύσιππος, Ιπποκράτης, Φίλιππος από τον Οπούντα.
γ ) Σοφιστές: Πρωταγόρας, Πρόδικος, Ιππίας, Αλκιβιάδης.
δ) Μέθοδοι των σοφιστών: διαλεκτική, μύθος, διάλεξη, σχολιασμός ποιήματος.
ε) Μαθήματα στην πλατωνική ιδεατή πολιτεία: γυμναστική, αριθμητική, ρητορική, φιλοσοφία.
Μονάδες 10
Β4. Με ποιες λέξεις του κειμένου 2 είναι ετυμολογικά συγγενείς οι ακόλουθες: σύγκριση, αβελτερία, ενδελέχεια, έκφυλος, απόστημα, πρόσωπο, αριθμός, σχέδιο, άντρας, αρμονία.
Μονάδες 10
Β5. ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Κ. Παλαμάς, Ίαμβοι και Ανάπαιστοι
|
24. |
13. |
|
Στου σοφού το παράθυρο που σκύβει νύχτα μέρα στης μελέτης τ’ απόκρυφα, η Φύσις η μητέρα έστρωσε μοσχομύριστη δροσερεμένη στράτα από κρίν’ απριλιάτικα και ρόδα βελουδάτα. Τ’ αταίριαστα και τ’ άμοιαστα, αδέρφια είναι τα δύο· το λουλούδι τ’ ολόχαρο, το θλιβερό βιβλίο.
|
Ω φίλε, όλο ποτίζεσαι κι όλο διψάς σοφία. Σε καρτερά η γωνίτσα μας με τα βαθιά βιβλία. Μα η σοφία κακομάγισσα και το πιοτό φαρμάκι· γέρνεις θαμπός, τη σκέψη σου πώς την τρώει το σαράκι! Πάμε· η θάλασσα γιάτρισσα, και πιο σοφός ο αέρας, κι η γλαυκή πλάση γύρω μας, φροντίδα μιας μητέρας.
|
α. Ο ποιητής (στα δύο ποιήματα της ποιητικής συλλογής Ίαμβοι και Ανάπαιστοι) στη σχέση του ανθρώπου με το βιβλίο και τη γνώση αντιπαραθέτει μία άλλη σχέση. Ποια είναι αυτή και ποια χαρακτηριστικά έχει;
β. Πώς αξιολογείται η σοφία στα δύο ποιήματα του Κ. Παλαμά; Διαφέρει αυτή η αξιολόγηση από την αξιολόγηση της φιλοσοφίας στο Κ.Α. από τον αριστοτελικό Προτρεπτικό;
Μονάδες 10
ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Δημοσθένης, Κατὰ Φιλίππου Α ́, 2-3
Ο διασημότερος Αθηναίος ρήτορας της αρχαιότητας, ο Δημοσθένης, ως πολιτικός αντιτάχθηκε με σφοδρότητα στα σχέδια και στις επιδιώξεις του Φιλίππου, του βασιλιά της Μακεδονίας. Οι τέσσερις Φιλιππικοί λόγοι του γράφτηκαν με προφανή σκοπό να αφυπνίσουν και να συνεγείρουν τους Έλληνες των πόλεων-κρατών της νότιας Ελλάδας –και πρώτα πρώτα ους Αθηναίους– εναντίον του Φιλίππου.
Στο εξεταζόμενο κείμενο, που προέρχεται από τον πρώτο Φιλιππικό λόγο, είναι φανερή η προσπάθεια του συμβουλευτικού ρήτορα να ασκήσει ήπια κριτική στη μέχρι τότε πολιτική της Αθήνας και, παράλληλα, να τονώσει το ηθικό των συμπολιτών του και να τους ενθαρρύνει, ώστε να αναλάβουν πολεμική δράση.
Πρῶτον μὲν οὖν οὐκ ἀθυμητέον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοῖς παροῦσι πράγμασιν, οὐδ’ εἰ πάνυ φαύλως ἔχειν δοκεῖ. ὃ γάρ ἐστι χείριστον αὐτῶν ἐκ τοῦ παρεληλυθότος χρόνου, τοῦτο πρὸς τὰ μέλλοντα βέλτιστον ὑπάρχει. τί οὖν ἐστι τοῦτο; ὅτι οὐδέν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τῶν δεόντων ποιούντων ὑμῶν κακῶς τὰ πράγματ’ ἔχει· ἐπεί τοι, εἰ πάνθ’ ἃ προσῆκε πραττόντων οὕτως εἶχεν, οὐδ’ ἂν ἐλπὶς ἦν αὐτὰ βελτίω γενέσθαι. ἔπειτ’ ἐνθυμητέον καὶ παρ’ ἄλλων ἀκούουσι καὶ τοῖς εἰδόσιν αὐτοῖς ἀναμιμνῃσκομένοις, ἡλίκην ποτ’ ἐχόντων δύναμιν Λακεδαιμονίων, ἐξ οὗ χρόνος οὐ πολύς, ὡς καλῶς καὶ προσηκόντως οὐδὲν ἀνάξιον ὑμεῖς ἐπράξατε τῆς πόλεως, ἀλλ’ ὑπεμείναθ’ ὑπὲρ τῶν δικαίων τὸν πρὸς ἐκείνους πόλεμον. τίνος οὖν εἵνεκα ταῦτα λέγω; ἵν’ ἴδητ’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ θεάσησθε, ὅτι οὐδὲν οὔτε φυλαττομένοις ὑμῖν ἐστιν φοβερόν, οὔτ’, ἂν ὀλιγωρῆτε, τοιοῦτον οἷον ἂν ὑμεῖς βούλοισθε, παραδείγμασι χρώμενοι τῇ τότε ῥώμῃ τῶν Λακεδαιμονίων, ἧς ἐκρατεῖτ’ ἐκ τοῦ προσέχειν τοῖς πράγμασι τὸν νοῦν, καὶ τῇ νῦν ὕβρει τούτου, δι’ ἣν ταραττόμεθ’ ἐκ τοῦ μηδὲν φροντίζειν ὧν ἐχρῆν.
Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παρακάτω αποσπάσματος: «τίνος οὖν εἵνεκα ταῦτα [...] ἐκ τοῦ μηδὲν φροντίζειν ὧν ἐχρῆν».
Μονάδες 10
Γ2. Με ποια επιχειρήματα ο ρήτορας επιχειρεί να τονώσει το ηθικό των Αθηναίων και να τους ωθήσει, ώστε να αναλάβουν δράση;
Μονάδες 10
Γ3. α. «Πρῶτον μὲν οὖν οὐκ ἀθυμητέον ... βελτίω γενέσθαι»: Να βρείτε πέντε (5) επίθετα ή επιρρήματα και να σχηματίσετε τους άλλους δύο βαθμούς παραθέσεως (για τα επίθετα να διατηρήσετε το ίδιο γένος, αριθμό και πτώση).
β. «ἔπειτ’ ἐνθυμητέον .... δύναμιν Λακεδαιμονίων»: Να ξαναγράψετε το χωρίο μεταφέροντας όλους τους κλιτούς τύπους στον άλλον αριθμό (να μη λάβετε υπόψη σας το νόημα).
Μονάδες 10
Γ4. α. «Πρῶτον μὲν οὖν οὐκ ἀθυμητέον ... βελτίω γενέσθαι»: Να βρείτε στο απόσπασμα πέντε (5) λέξεις οι οποίες χρησιμοποιούνται ως εισαγωγικά μόρια ισάριθμων δευτερευουσών προτάσεων, να τις αναγνωρίσετε συντακτικά και να γράψετε τη συντακτική θέση των προτάσεων που εισάγουν.
β. Στο ίδιο απόσπασμα να αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο που υπάρχει και να δηλώσετε το είδος στο οποίο ανήκει. Στη συνέχεια να τον μετατρέψετε σε υποθετικό λόγο της αόριστης επανάληψης στο παρελθόν.
Μονάδες 10
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου