ΔΙΑΣΗΜΟΤΗΤΕΣ: ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Το χρήμα και η ισχύς είναι πάντα ευπρόσδεκτα, αλλά εκατομμύρια φιλόδοξοι άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη αναζητούν κάτι παραπάνω. Θέλουν η παρουσία τους να συγκεντρώνει αυτοστιγμή όλα τα βλέμματα, και η είσοδός τους σε ένα δωμάτιο να προκαλεί τη διακοπή κάθε συζήτησης.

"Να σε παρατηρούν, να σε θέλουν, να σε αγαπούν, να μπαίνεις σε ένα χώρο και όλοι να ασχολούνται με το τι κάνεις, ακόμη και με το τι έφαγες για μεσημέρι: αυτό θέλουν οι άνθρωποι κατά τη γνώμη μου», λέει ο 26χρονος Καϊζάρ Ριντά, ο αγαπημένος παίκτης των τηλεθεατών στην εκπομπή ριάλιτι Big Brother, που μεταδίδεται αυτές τις ημέρες στο δίκτυο CBS των ΗΠΑ.

Η Ψυχολογία, όμως, αγνόησε μέχρι στιγμής τη φήμη και τη διασημότητα ως βασικά κίνητρα ανθρώπινης συμπεριφοράς, καθώς θεωρήθηκαν πολύ ρηχές και μεταβαλλόμενες για να μελετηθούν σοβαρά. Τα τελευταία χρόνια, όμως, ολοένα και περισσότεροι επιστήμονες άρχισαν να μελετούν τη διασημότητα, συγκρίνοντάς την με άλλους στόχους, υπολογίζοντας τον ψυχολογικό της αντίκτυπο και κατηγοριοποιώντας όσους την αναζητούν. Οι άνθρωποι που νιώθουν την ανάγκη να γίνουν γνωστοί στον κόσμο είναι πολύ διαφορετικοί από όσους ποθούν χρήμα και εξουσία. Η συμπεριφορά των πρώτων μοιάζει να είναι ριζωμένη στην ανάγκη για κοινωνική αποδοχή, την επιθυμία για υπαρξιακή επιβεβαίωση που προσφέρει η ευρεία αναγνωρισιμότητα.

Οι επιθυμίες αυτές μπορεί να ενισχυθούν στον άνθρωπο με την πάροδο των ετών, καθώς οι ευκαιρίες για διασημότητα μειώνονται, «το κίνητρο, όμως, δεν πεθαίνει ποτέ και όταν αντιληφθούμε ότι δε θα τα καταφέρουμε σε αυτή τη ζωή, στρεφόμαστε σε άλλη οδό: τη μεταθανάτια φήμη», λέει ο Όρβιλ Γκίλμπερτ Μπριμ, ψυχολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «Το Κίνητρο της Διασημότητας». Το βιβλίο βασίστηκε σε στοιχεία που συγκέντρωσε και ανέλυσε ο Μπριμ. «Μοιάζει με την πίστη στη μετά θάνατον ζωή που μοιράζονταν πολλές μεσαιωνικές κοινωνίες, όπου οι άνθρωποι βιάζονταν να πεθάνουν για να ζήσουν καλύτερη ζωή. Το συναίσθημα είναι τόσο δυνατό», λέει ο δρ Μπριμ.

Η ανάγκη κοινωνικής αποδοχής και αναγνώρισης είναι κοινή σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου, ακόμη και σε ανθρώπους, για τους οποίους η διασημότητα δεν είναι εφικτή, ούτε καν επιθυμητή. Σε αγροτικά ινδουϊστικά χωριά της Ινδίας, για παράδειγμα, οι χήρες πρέπει να θρηνούν για πάντα, επιλέγοντας αυστηρό τρόπο ζωής. Παρόλα αυτά, ο ανταγωνισμός δεν είναι άγνωστος μεταξύ τους. «Πολλές ανταγωνίζονται για το ποια είναι πιο ενάρετη. Λένε: Δεν τρώω ψάρι, δεν τρώω αυγά και δεν μπαίνω καν στο σπίτι κάποιου που τρώει κρέας. Πρόκειται για πρωτογενές είδος κοινωνικής σύγκρισης», λέει ο δρ Ρίτσαρντ Σουέντερ, Ανθρωπολόγος του Πανεπιστημίου του Σικάγο.

Σε αστικά κέντρα, όπου τα ΜΜΕ κυριαρχούν, η προσπάθεια για διαφορετικότητα εστιάζεται συνήθως στην κατεύθυνση της διασημότητας, συγκινώντας ανθρώπους με διαφορετικές πολιτιστικές ρίζες. Έρευνες σε κινεζικές και γερμανικές πόλεις έδειξαν ότι περίπου 30% των ενηλίκων φαντάζονται συχνά ότι είναι διάσημοι, ενώ πάνω από το 40% αναμένει ότι κάποια στιγμή θα απολαύσει έστω και στιγμιαία φήμη (τα 15' διασημότητας για τα οποία μίλησε ο Άντι Γουόρχολ). Τα ποσοστά αυτά είναι ανάλογα με εκείνα που κατέγραψε ο δρ Μπριμ μεταξύ Αμερικανών ενηλίκων. Στους εφήβους, τα ποσοστά αυτά είναι κατά πολύ υψηλότερα.

Παρά την πληθώρα ονειροπόλων, όμως, μόλις ένας με δύο στους εκατό χαρακτηρίζουν τη διασημότητα ως πρωταρχικό τους στόχο, σύμφωνα με τα στοιχεία του δρ Μπριμ. «Πρόκειται για ιδιαίτερο τύπο ανθρώπου, που πιστεύει ότι ο μόνος τρόπος να δώσει νόημα στη ζωή του είναι να γίνει διάσημος», λέει ο ψυχολόγος του Πανεπιστημίου Κοξ του Ιλινόις των ΗΠΑ, Τιμ Κάσερ.

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Ψυχοθεραπευτές και ερευνητές εκτιμούν ότι ο πόθος για διασημότητα πηγάζει από καταπιεσμένα συναισθήματα εγκατάλειψης ή απόρριψης. Η διασημότητα, άλλωστε, αποτελεί το καλύτερο αντίδοτο στον κοινωνικό αποκλεισμό. Στα απομνημονεύματά της, η Σου Έρικσον Μπλόλαντ, κόρη του διάσημου Ψυχιάτρου Έρικ Έρικσον, γράφει: «Η προσωπικότητά του ήταν τόσο χαρισματική, που οι άνθρωποι ήθελαν διακαώς να τον γνωρίσουν και να μοιραστούν τις σκέψεις και τα συναισθήματά του».

Η επίμονη προσπάθεια του δρ Έρικσον να γίνει διάσημος, γράφει η κόρη του, οφειλόταν εν μέρει σε αίσθημα εγκατάλειψης: ο δρ Έρικσον δε γνώρισε ποτέ τον βιολογικό του πατέρα, ο οποίος εξαφανίστηκε πριν τη γέννηση του γιού του. Παρότι είχαν περάσει αρκετές δεκαετίες, ο δρ Έρικσον συνέχισε να αναζητά την οικογενειακή θαλπωρή και καθοδήγηση από άλλους, «η αναζήτησή του, όμως, δεν είχε τίποτε να κάνει με τη συγκινητική ταπεινοφροσύνη που επεδείκνυε. Αντίθετα, αποκάλυπτε επίμονη και αυτοκαταστροφική έλλειψη αυτοπεποίθησης».

Άλλος παράγοντας, που μπορεί να ωθεί πολλούς στην αναζήτηση της διασημότητας, έχει να κάνει με υποσυνείδητη, αλλά έντονη, επίγνωση της θνησιμότητας του ανθρώπου. Πρόσφατα πειράματα ψυχολόγων έδειξαν ότι όταν οι άνθρωποι σκέφτονται ότι κάποια ημέρα θα πεθάνουν, εστιάζουν αμέσως σε χαρακτηριστικά, τα οποία θεωρούν ότι ενισχύουν την αξία τους ως ανθρώπων. Όσοι εκτιμούν ότι έχουν ταλέντο στη μαγειρική, την οδήγηση ή τον αθλητισμό, εντείνουν τις προσπάθειές τους στους τομείς που τους ενδιαφέρουν. «Η αντίληψη της θνησιμότητάς μας μας κάνει να θέλουμε να προστατευθούμε από αυτή την υπαρξιακή αγωνία. Το επιτυγχάνουμε δε μόλις θεωρήσουμε ότι αποτελούμε αναπόσπαστο και αναγκαίο τμήμα του κόσμου», λέει ο Τζέφρι Γκρίνμπεργκ, ψυχολόγος του Πανεπιστημίου της Αριζόνα.

Οι πιθανότητες του ανθρώπου, όμως, να επιτύχει κάποιο βαθμό διασημότητας, όπως ένα Νόμπελ, ένα Όσκαρ ή ακόμη και μία πινακίδα σε τοπική αθλητική λέσχη, είναι τόσο λίγες, ώστε δεν είναι να απορεί κανείς που οι ανικανοποίητες φιλοδοξίες μπορούν να προκαλέσουν ψυχικές παθήσεις.

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων

ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ανήκει στην ποιητική συλλογή Νηπενθή (1921) που ήταν η δεύτερη ποιητική του συλλογή. Ο Καρυωτάκης ήταν τότε νεαρός ποιητής, αλλά δε βρήκε την ανταπόκριση που περίμενε. Την αναγνώριση όμως του έργου του από την κριτική δε θα τη γνωρίσει ούτε όσο ζούσε. Θα χρειαστεί να μεσολαβήσει ο τραγικός του θάνατος, για να περάσει κι ο Καρυωτάκης στην αθανασία. Είναι φανερό πως το ποίημα γράφτηκε υπό την επίδραση μιας παρόμοιας συναισθηματικής κατάστασης, που παρουσιάζει τον ποιητή αλληλέγγυο με όλους τους περιφρονημένους κι άδοξους ποιητές των αιώνων.

Από θεούς και ανθρώπους μισημένοι, σαν άρχοντες που εξέπεσαν πικροί, μαραίνονται οι Βερλέν*· τους απομένει πλούτος η ρίμα πλούσια και αργυρή. Οι Ουγκό* με «Τιμωρίες»* την τρομερή των Ολυμπίων εκδίκηση μεθούνε*. Μα εγώ θα γράψω μια λυπητερή μπαλάντα* στους ποιητές άδοξοι που 'ναι.

Αν έζησαν οι Πόε* δυστυχισμένοι, και αν οι Μποντλέρ* εζήσανε νεκροί,* η Αθανασία τους είναι χαρισμένη. Κανένας όμως δεν ανιστορεί και το έρεβος* εσκέπασε βαρύ τους στιχουργούς που ανάξια στιχουργούνε. Μα εγώ σαν προσφορά κάνω ιερή μπαλάντα στους ποιητές άδοξοι που 'ναι.

Του κόσμου η καταφρόνια τούς βαραίνει κι αυτοί περνούνε αλύγιστοι και ωχροί, στην τραγικήν απάτη τους δοσμένοι πως κάπου πέρα η Δόξα καρτερεί, παρθένα βαθυστόχαστα ιλαρή. Μα ξέροντας πως όλοι τούς ξεχνούνε, νοσταλγικά εγώ κλαίω τη θλιβερή μπαλάντα στους ποιητές άδοξοι που 'ναι.

Και κάποτε οι μελλούμενοι καιροί: «Ποιος άδοξος ποιητής» θέλω να πούνε «την έγραψε μιαν έτσι πενιχρή μπαλάντα στους ποιητές άδοξοι που 'ναι;»

Βερλέν: Πωλ Βερλέν (1844-1896)· γνωστός Γάλλος ποιητής.

Ουγκό: Βίκτορ Ουγκό (1802-1885)· ονομαστός Γάλλος ποιητής και συγγραφέας.

Τιμωρίες: ποιητική συλλογή του Ουγκό, που εκδόθηκε το 1853 και περιλαμβάνει κυρίως βίαιους σατιρικούς στίχους κατά του Ναπολέοντα Γ΄.

την τρομερή... μεθούνε: με τους στίχους της προηγούμενης συλλογής οι Ουγκό (ο Ουγκό) μεθούνε την τρομερή εκδίκηση των Ολυμπίων (θεών).

Πόε: Έντγκαρ Άλαν Πόε (1809-1899)· ονομαστός Αμερικανός συγγραφέας και ποιητής.

Μποντλέρ: Κάρολος Μποντλέρ (1821-1867)· Γάλλος ποιητής. Η ποιητική του συλλογή «Άνθη του κακού» αποτέλεσε σταθμό στη γαλλική ποίηση.

νεκροί: σα νεκροί

μπαλάντα: είδος επικολυρικού ποιήματος, που συνήθως αποτελείται από τέσσερις στροφές (οι τρεις είναι οκτάστιχες, η τέταρτη που λέγεται επωδός, είναι τετράστιχη). Όλες οι στροφές επαναλαμβάνουν στο τέλος τον ίδιο στίχο, που παίζει το ρόλο του γυρίσματος (ρεφρέν). Η μπαλάντα γνώρισε μεγάλη ακμή στο Μεσαίωνα. Κατά το 19^ο αιώνα τη χρησιμοποίησαν πολλοί μεγάλοι ποιητές στην Αγγλία, Γαλλία και Γερμανία. Το είδος του μέτρου και ο αριθμός των συλλαβών στους στίχους κάθε στροφής δεν είναι καθορισμένα· οι στροφές όμως κάθε μπαλάντας πρέπει να ‘χουν το ίδιο μέτρο και ως προς τον αριθμό των στίχων μπορεί να έχουν από εφτά μέχρι δεκατρείς· συνήθως οι στροφές έχουν δέκα ή οκτώ στίχους και, αντίστοιχα, τέσσερις ή τρεις ομοιοκαταληξίες. (Στην μπαλάντα του Καρυωτάκη η κάθε στροφή έχει οκτώ στίχους και τρεις ομοιοκαταληξίες).

έρεβος: βαθύ σκοτάδι.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α

Να παρουσιάσεις στους συμμαθητές σου με 80 περίπου λέξεις τους λόγους στους οποίους, σύμφωνα με το κείμενο 2, οφείλεται πόθος για διασημότητα.

ΘΕΜΑ Β

1.     «Η ανάγκη κοινωνικής αποδοχής και αναγνώρισης είναι κοινή σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου, ακόμη και σε ανθρώπους, για τους οποίους η διασημότητα δεν είναι εφικτή, ούτε καν επιθυμητή»: Να σχολιάσεις την άποψη αυτή (κείμενο 1, 5^η παράγραφος) με 80 περίπου λέξεις.

2.     Να εντοπίσεις μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας του κειμένου 1 και να αξιολογήσεις την πειστική ικανότητά τους.

3.     Να αντικατασταθούν οι λέξεις της 1^ης παραγράφου του κειμένου 1 με έντονη γραφή από σημασιολογικά ισοδύναμες χωρίς να αλλοιώνεται το αρχικό νόημα.

4.     Να αντικατασταθεί η σύνταξη της 1^ης παραγράφου του κειμένου 1 από την αντίθετή της (ενεργητική - παθητική), όπου είναι δυνατό, και να σχολιαστεί η υφολογική αλλαγή που επήλθε.

ΘΕΜΑ Γ

Με τη βοήθεια των κειμενικών δεικτών να επιβεβαιώσεις τον τίτλο του ποιήματος. Να σχολιάσεις τη στάση του Καρυωτάκη απέναντι στους άδοξους ποιητές των αιώνων.

ΘΕΜΑ Δ

Με σύντομο άρθρο σου 350 περίπου λέξεων, που θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σου, αναφέρεσαι στην επιρροή που ασκούν οι διασημότητες στην επιλογή τους ως προτύπων από τους νέους και στα οφέλη που παρέχει η αναγνωρισιμότητα στα άτομα αυτά (τους διάσημους).