αδίδακτο 23

ΚΕΙΜΕΝΟ

καὶ οἱ μὲν ᾿Αθηναῖοι ἐς τὴν Ποτείδαιαν καταφεύγουσι, καὶ ὕστερον τοὺς νεκροὺς ὑποσπόνδους κομισάμενοι ἐς τὰς ᾿Αθήνας ἀναχωροῦσι τῷ περιόντι τοῦ στρατοῦ· ἀπέθανον δὲ αὐτῶν τριάκοντα καὶ τετρακόσιοι καὶ οἱ στρατηγοὶ πάντες. οἱ δὲ Χαλκιδῆς καὶ Βοττιαῖοι τροπαῖόν τε ἔστησαν καὶ τοὺς νεκροὺς τοὺς αὑτῶν ἀνελόμενοι διελύθησαν κατὰ πόλεις. Τοῦ δ' αὐτοῦ θέρους, οὐ πολλῷ ὕστερον τούτων, ᾿Αμπρακιῶται καὶ Χάονες βουλόμενοι ᾿Ακαρνανίαν τὴν πᾶσαν καταστρέψασθαι καὶ ᾿Αθηναίων ἀποστῆσαι πείθουσι Λακεδαιμονίους ναυτικόν τε παρασκευάσασθαι ἐκ τῆς ξυμμαχίδος καὶ ὁπλίτας χιλίους πέμψαι ἐπ' ᾿Ακαρνανίαν. (Θουκ. 2.79-80)

σχόλια

ὑπόσπονδος, ον = που προστατεύεται από συνθήκες // κομίζομαι = παίρνω ή μεταφέρω κάτι για τον εαυτό μου // κομίζομαι τοὺς νεκροὺς ὑποσπόνδους [επιρρηματ. κατηγορ. τρόπου] = σηκώνω τους νεκρούς μου κατόπιν συνθήκης // περίειμι = είμαι γύρω /[+ γεν.] υπερτερώ από κάποιον /[+ δοτ.] επιζώ // τοῦ στρατοῦ: γεν. διαιρετ. στο τῷ περιόντι // ἀποθνῄσκω = πεθαίνω, [σημασιολογικά παθητικό του ἀποκτείνω] φονεύομαι // τροπαῖον ἵστημι = στήνω μνημείο νίκης // τοὺς νεκροὺς ἀναιροῦμαι  = σηκώνω τους νεκρούς για ταφή // καταστρέφομαι [+ αιτιατ.] = υποτάσσω, υποδουλώνω // ἀφίστημί τινά τινος = απομακρύνω κάποιον από κάποιον άλλον

·           Το επιρρηματικό κατηγορούμενο είναι επίθετο σε θέση επιρρήματος (αναφέρεται στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο του ρήματος και ταυτόχρονα προσδιορίζει επιρρηματικά ρήμα)

Το ὑποσπόνδους, για παράδειγμα, είναι επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου· αναφέρεται στο τοὺς νεκροὺς, αντικείμενο του κομισάμενοι και ταυτόχρονα δηλώνει τον τρόπο της ενέργειας του ρηματικού τύπου κομισάμενοι.

·           το ρήμα φεύγω έχει μέσο μέλλοντα: φεύξομαι – φευξοῦμαι

·           ὕστερον: δεν έχει θετικό· υπερθετικός: ὕστατα

·           Τα υπερδισύλλαβα ρήματα σε -ίζω σχηματίζουν τον μέλλοντα χωρίς τον χρονικό χαρακτήρα σ:  κομίζω " κομιῶ / κομίζομαι " κομιοῦμαι. Οι μέλλοντες αυτοί κλίνονται σύμφωνα με τα συνηρημένα ρήματα της β΄ τάξης (ποιέω, -ῶ)

·           ἀναχωρῶ: μέλλ.: ἀναχωρήσομαι – ἀναχωρήσω

·           περιόντι: τα ρήματα εἰμί, εἶμι, φημί, οἶδα, κεῖμαι, σύνθετα, ανεβάζουν τον τόνο μόνο στην οριστική και προστακτική ενεστώτα: περίειμι-περιῶ, περιείην, περίισθι, περιεῖναι, περιών -οῦσα -όν

·           Διαιρετική  είναι γενική που δηλώνει ένα σύνολο που διαιρούμε και από το οποίο παίρνουμε ένα μέρος, το οποίο δηλώνει η λέξη την οποία προσδιορίζει η γενική. Εξαρτάται από:

1.       Ουσιαστικό που δηλώνει το μέρος ή τη μονάδα

2.       Αντωνυμίες (κυρίως επιμεριστικές) και αριθμητικά

3.       Επίθετα και μετοχές με άρθρο

4.       Τα επίθετα και επιρρήματα υπερθετικού βαθμού (η γεν. σπάνια είναι συγκριτική)

5.       Ρήμα συνδετικό, οπότε είναι κατηγορούμενο (γενική κατηγορηματική διαιρετική)

·           Σε μερικά μεταβατικά ρήματα (ενεργητικά-αποθετικά) το παθητικό σχηματίζεται από άλλο ενεργητικό αμετάβατο ή περιφραστικά από τα ρήματα γίγνομαι, εἰμί, τυγχάνω, λαμβάνω κτλ. παραδείγματα: ἐκβάλλω = εξορίζω - ἐκπίπτω = εξορίζομαι// διώκω = καταδιώκω, κατηγορώ - φεύγω = καταδιώκομαι, κατηγορούμαι//  ἀποκτείνω = φονεύω - ἀποθνῄσκω = φονεύομαι // εὖ ποιῶ = ευεργετώ - εὖ πάσχω = ευεργετούμαι //κτλ.

·           αὑτῶν: προσοχή στο πνεύμα· αν είναι δασεία, η αντωνυμία είναι αυτοπαθητική (όπως εδώ)· αν είναι ψιλή, η αντωνυμία είναι οριστική-επαναληπτική

·           πρακτικός κανόνας αναγνώρισης του είδους του αορίστου:

γράφω το α΄ ενικό οριστικής και αν δω ότι στην κατάληξη έχει:

1.         α είναι πρώτος: ἔλυσα - ἔγραψα - ἔκρινα // ἐλυσ-άμην - ἐπραξ-άμην - ἐκριν-άμην

2.         ο είναι δεύτερος: ἔλαβον – εἶπον // ἐγεν-όμην - ἐβαλ-όμην – εἱλ-όμην

3.         θη είναι παθητικός πρώτος: ἐλύ-θην - ἐκρί-θην

4.         η είναι παθητικός δεύτερος: ἐφάν-ην - ἐγράφ-ην

·           η αντωνυμία αὐτός, ή, ό είναι:

1.         οριστική

§  στην ονομαστική

§  έναρθρη σε όλες τις πτώσεις

§  στις πλάγιες πτώσεις όταν συνοδεύει άλλη αντωνυμία ή ουσιαστικό

2.         επαναληπτική

§  στις πλάγιες πτώσεις χωρίς άρθρο

§  όταν δε συνοδεύει άλλη αντωνυμία ή ουσιαστικό

·           πολλῷ (ὕστερον): η δοτική απαντά στο ερώτημα ΄΄πόσο αργότερα΄΄· είναι του ποσού ή μέτρου-διαφοράς

·           (ὕστερον) τούτων: η γενική από λέξη με συγκριτική σημασία είναι συγκριτική

·           τὴν πᾶσαν: επειδή συνοδεύεται από άρθρο είναι επιθετικός (και όχι κατηγορηματικός) προσδιορισμός.

·           ὁπλίτας: πρωτόκλιτα ουσιαστικά με παραγωγική κατάληξη σε -ίτης έχουν το ι μακρόχρονο: (ὦ) ὁπλῖτα, οἱ ὁπλῖται

ασκήσεις

1.       Να αναγνωριστεί το είδος των ονοματικών ρηματικών τύπων που απαντούν σε αόριστο (ενεργητικός α΄ ή β, μέσος α΄ ή β΄, παθητικός α΄ ή β΄)

2.       περιόντι: να γραφεί το β΄ ενικό και το γ΄ πληθυντικό σε όλες τις εγκλίσεις του ενεστώτα και αορίστου.

3.       Τα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης να κλιθούν στον αριθμό που απαντούν στο κείμενο.

4.       Να εντοπιστούν στο κείμενο τύποι της αντωνυμίας αὐτός, ή, ό και να δηλωθεί πότε είναι  οριστική και πότε επαναληπτική.

5.       καταστρέψασθαι, παρασκευάσασθαι: Να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στον παρακείμενο. Επίσης, να κλιθούν στην οριστική και προστακτική παρακειμένου.

6.       ἀπέθανον δὲ αὐτῶν τριάκοντα καὶ τετρακόσιοι καὶ οἱ στρατηγοὶ πάντες: Να μετατραπεί η σύνταξη σε ενεργητική. Να εννοηθεί ως ποιητικό αίτιο το ὑπὸ τῶν πολεμίων.