αδίδακτο 9

 KEIMENO

᾿Εδόκει¹ δέ μοι καὶ εἰς τὸ δοκιμάζειν φίλους ὁποίους ἄξιον² κτᾶσθαι φρενοῦν³ τοιάδε λέγων⁴· Εἰπέ μοι, ἔφη, ὦ Κριτόβουλε, εἰ δεοίμεθα φίλου ἀγαθοῦ, πῶς ἂν ἐπιχειροίημεν σκοπεῖν; ἆρα πρῶτον μὲν ζητητέον⁵, ὅστις ἄρχει⁶ γαστρός τε καὶ φιλοποσίας καὶ λαγνείας καὶ ὕπνου καὶ ἀργίας; ὁ γὰρ ὑπὸ τούτων κρατούμενος οὔτ' αὐτὸς ἑαυτῷ δύναιτ' ἂν οὔτε φίλῳ τὰ δέοντα πράττειν. Μὰ Δί' οὐ δῆτα⁷, ἔφη. Οὐκοῦν τοῦ μὲν ὑπὸ τούτων ἀρχομένου ἀφεκτέον⁸ δοκεῖ σοι εἶναι; Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη. Τί γάρ; ἔφη, ὅστις δαπανηρὸς ὢν μὴ⁹ αὐτάρκης ἐστίν, ἀλλ' ἀεὶ τῶν πλησίον δεῖται, καὶ λαμβάνων μὲν μὴ δύναται ἀποδιδόναι, μὴ¹⁰ λαμβάνων δὲ τὸν μὴ⁹ διδόντα μισεῖ, οὐ δοκεῖ σοι καὶ οὗτος χαλεπὸς φίλος εἶναι; Πάνυ γ’, ἔφη. Οὐκοῦν ἀφεκτέον⁸ καὶ τούτου; (Ξενοφών, Απομνημονεύματα, 2,6,1-3)

ΣΧΟΛΙΑ

1. η προσπάθεια μετάφρασης με βάση τη σειρά των λέξεων του αρχαίου κειμένου πολλές φορές αποδεικνύεται αναποτελεσματική διότι δεν παράγει δόκιμο νεοελληνικό λόγο· γι’ αυτό επιβάλλεται η τοποθέτηση των λέξεων σε σειρά αποδεκτή από τη νέα ελληνική. Για παράδειγμα, στην πρώτη ημιπερίοδο, αν δε σημειωθεί αλλαγή της θέσης των λέξεων  (ἐδόκει δέ μοι φρενοῦν καὶ εἰς τὸ δοκιμάζειν φίλους ὁποίους ἄξιον κτᾶσθαι λέγων τοιάδε), είναι πολύ δύσκολο να  γίνει κατανοητό το νόημά της. Στη σωστή αλλαγή της σειράς των λέξεων καθοριστικός είναι ο ρόλος της σύνταξης.

2. συχνά από τις απρόσωπες εκφράσεις παραλείπεται το ἐστί(ν)

3.  φρενῶ  τινα εἴς τι = καθοδηγώ κάποιον σε κάτι

4. η μτχ. σε ονομαστική δηλώνει ότι το ρήμα ἐδόκει είναι προσωπικό

5.  ζητητέον ἐστί = δεῖ ζητεῖν

6.  τα ρήματα που δηλώνουν εξουσία συντάσσονται με γενική

7.   ενν. αὐτὸς ἑαυτῷ δύναιτ' ἂν οὔτε φίλῳ τὰ δέοντα πράττειν

8.   ρηματ.  επίθ. του ἀπέχομαι ( = [+ γεν.] μένω μακριά από κάτι)· ανάλυση: ἀφεκτέον εἶναι = δεῖν ἀπέχεσθαι, ἀφεκτέον ἐστίν = δεῖ ἀπέχεσθαι 

9. η παρουσία της άρνησης μή στην αναφορική πρότ. ή στην επιθετική μτχ. δίνει και υποθετική χροιά (αναφορικοϋποθετική πρότ., αναφορικοϋποθετική μτχ.)

10. η άρνηση μή είναι ένα από τα κριτήρια χαρακτηρισμού μιας μτχ. ως υποθετικής
 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1.  Να μελετηθεί το ρήμα δίδωμι-δίδομαι

2. δεοίμεθα: να κλιθεί στην οριστική και στην προστακτική ενεστώτα και στον παρατατικό

3. Να αναγνωριστεί το είδος των αντωνυμιών του κειμένου.

4. γαστρός: Να σχηματιστούν οι πλάγιες πτώσεις και στους δύο αριθμούς.

5. αὐτάρκης: Να κλιθεί στα τρία γένη και στους δύο αριθμούς.

6. κτᾶσθαι, κρατούμενος: Να κλιθούν στην προστακτική ενεστώτα και στον παρατατικό στη φωνή που απαντούν.

7. Να προσδιοριστεί το είδος του φανερού υποθετικού λόγου του κειμένου και να μετασχηματιστεί στο είδος του προσδοκωμένου.

8. Πότε έχουμε προσωπική και πότε απρόσωπη σύνταξη με τα ρηματικά επίθετα σε -τέος;

9. Ποια η συντακτική θέση των δευτερευουσών προτάσεων του κειμένου;