ΜΑΘΗΜΑ 46 (XLVI)

ΚΕΙΜΕΝΟ

 Philosophi mundum censent regi numine deōrum; eum esse putant quasi commūnem urbem et civitatem hominum et deōrum, et unum quemque nostrum eius mundi esse partem; ex quo illud natūrā consequitur, ut commūnem utilitātem nostrae anteponāmus. Ut enim leges omnium salūtem singulōrum salūti antepōnunt, sic vir bonus et sapiens et legibus parens consulit utilitāti omnium plus quam unīus alicuius aut suae. Nec magis vituperandus est proditor patriae quam proditor commūnis utilitātis, aut commūnis salūtis desertor propter suam utilitātem et salūtem. Ex quo fit, ut laudandus is sit, qui pro re publicā cadat, quod decet cariōrem nobis esse patriam quam nosmet ipsos.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

   regi:απρμφ. παθητ. ενεστ.του rego, rexi, rectum, regere (3) και όχι δοτική ενικού του rex, regis (α.3) = βασιλιάς.

   numine:αφαιρ. ποιητ. αιτίου στο regi· απρόθετο επειδή είναι άψυχο

   (quasi) urbem-civitatem:κατηγορούμενα στο eum

   unum quemque: unusqui(s)que, uniuscuiusque, unicuique,unumquemque,-, unoquoque x

   nostrum: γενική πληθυντικού της προσωπικής αντωνυμίας (δεύτερος τύπος) α΄προσώπου ego και όχι τύπος της κτητικής noster, nostra, nostrum· γενική διαιρετική στο unum quemque

   mundi: γενική διαιρετική στο partem

   ex quo: εμπρόθετο εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο consequitur

   nostrae: επιθ. προσδιορ. στο ενν. utilitati (έμμ. αντικ. στο anteponamus)

   antepono: +  αιτιατ. + δοτ. // utilitatem-(nostrae) utilitati / salutem-saluti

   omnium-singulorum: γεν. υποκ/κές στα salutem-saluti αντίστοιχα.

   legibus:δοτική, συμπλήρωμα στο parens

   consulo + δοτ. χαριστική (utilitati)· omnium: γεν. κτητ. στο utilitati

   quam unius alicuius aut suae =  quam utilitati unius alicuius (γεν. κτητ.) aut suae (επιθ. προσδ.) utilitati· β΄ όρος σύγκρισης (α΄όρος το utilitati και συγκριτικό το plus)

   aliquis, (aliquae-aliqua), aliquid: αόριστη ουσιαστική αντων.· τόσο αυτή όσο και η αντίστοιχη επιθετική έχουν στην ονομαστική και αιτιατική πληθυντικού ουδετέρου κατά κανόνα τύπο aliqua

   magis:επίρρ. συγκριτ. του magnus · magnopere/ magno opera -  magis -  maxime

   ex quo: εμπρόθετο εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο fit

   quam proditor =  proditore

   pro re publica: εμπρόθ. προσδ. υπεράσπισης στο cadat.

   quam nosmet: β΄ όρος σύγκρισης (quam +  ομοιόπτωτα), με α΄ όρο το patriam και συγκριτικό το cariorem

ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΑ

1.    ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ

  qui… cadat =  cadens

2.  ΑΝΑΛΥΣΗ ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΩΝ

   vituperandus est proditor (nobis/alicui) =  proditorem vituperari ab aliquo/a nobis debet // vituperare debemus proditorem - vituperare aliquis debet proditorem

  ut laudandus is sit (nobis/alicui) =  ut eum laudari ab aliquo/a nobis debeat // ut eum laudare debeamus -  ut eum laudare aliquis debeat.

3.   ΟΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

·     ut commūnem utilitātem nostrae anteponāmus: δευτ. συμπερασματ. πρότ.,  επεξήγηση στο illud. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut (καταφατική)· εκφέρεται με υποτακτική επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση· χρόνου ενεστώτα (εξάρτηση από αρκτικό χρόνο[ consequitur], αναφορά στο παρόν-μέλλον)· ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων: το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του (συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας)

·     ut leges omnium salūtem singulōrum salūti antepōnunt: απλή παραβολική με οριστική επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα.

·     ut laudandus is sit: δευτ. συμπερασματ. πρότ.,  υποκείμενο στο fit. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut (καταφατική)· εκφέρεται με υποτακτική επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση· χρόνου ενεστώτα (εξάρτηση από αρκτικό χρόνο[fit ], αναφορά στο παρόν-μέλλον)· ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων: το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του (συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας)

·     qui pro re publicā cadat: αναφορική προσδιοριστική με υποτακτική λόγω έλξης προς την υποτακτική (laudandus) sit

·     quod decet cariōrem nobis esse patriam quam nosmet ipsos: αιτιολογική με οριστική (αιτιολογία αντικειμενική)

4.   ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΘΕΣΗ ΟΝΟΜΑΤΙΚΩΝ ΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΤΥΠΩΝ

Ον. ρημ. τύπος	Συντ. θέση	Υποκείμ.
regi esse esse esse	ειδικό, αντικ. στο  censent  ειδικό, αντικ. στο  putant  ειδικό, αντικ. στο  putant τελικό, υποκ. στο  decet (απρόσωπο)	mundum (ετεροπρ.) eum (ετεροπρ.) unumquemque (ετεροπρ.)  patriam  (ετεροπρ.)