Χάσμα γενεών ή ορφάνια ψυχών;
Tης Mαριας Kατσουνακη
Oι γονείς σηκώνουν τα χέρια ψηλά. Το ίδιο και οι δάσκαλοι και οι καθηγητές. Οι αντιδράσεις των παιδιών και των εφήβων υπερβαίνουν κατά πολύ τις δυνάμεις τους. Οι απαιτήσεις αυξάνονται δυσανάλογα με τις ανοχές. Η συνύπαρξη στο σπίτι ή στο σχολείο είναι συχνά εκρηκτική, η κατάσταση εκτός ελέγχου.
Το αιματηρό περιστατικό στη σχολή του ΟΑΕΔ στου Ρέντη επανέφερε το θέμα της (λογικής ώς ένα βαθμό) αδυναμίας του εκπαιδευτικού συστήματος να αντιμετωπίσει φαινόμενα ανεξέλεγκτης βίας. Οι ίδιοι οι καθηγητές σε γυμνάσια - λύκεια δηλώνουν, εδώ και καιρό, την ανεπάρκειά τους να χειριστούν απρόβλεπτα (σύνθετα, διαφορετικά από την έως σήμερα εμπειρία τους) συμβάντα, ζητώντας τη βοήθεια ειδικών.
Την περασμένη Κυριακή, σε συνέντευξή του στην «Κ», ο ψυχίατρος Νίκος Σιδέρης δήλωνε: «Υπάρχει ένα στοιχείο παραίτησης των γονιών και αίσθησης των παιδιών ότι είναι ακυβέρνητα σε έναν κόσμο ακατανόητο, όπου προφανώς αγριεύονται. Αγριεύεται η ψυχή τους, το μυαλό τους, το σώμα τους».
Πώς απομείναμε, ως γονείς, χωρίς εξάρτυση, πώς καταλήξαμε ως κοινωνία να καταφεύγουμε στον φόβο και στον πανικό, να κλείνουμε τα μάτια μπροστά σε ό, τι θεωρούμε ανερμήνευτο και ξένο; Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα επανενεργοποιημένο «χάσμα γενεών» το οποίο θεωρούσαμε πως, τουλάχιστον εμείς, όσοι γίναμε γονείς στη δεκαετία του ’90, έχουμε γεφυρώσει; Ή μήπως βιώνουμε τις συνέπειες αλλαγών και ανακατατάξεων που συνέβησαν ερήμην μας και χωρίς να το αντιληφθούμε (ή, ακόμη χειρότερα, να ενδιαφερθούμε), απορροφημένοι από στόχους στενούς και άμεσα εξαργυρώσιμους;
Ο 19χρονος Δημήτρης Πατμανίδης είχε επιλέξει ως συντροφιά το Διαδίκτυο. Εκεί που οικοδομούνται άλλου είδους συλλογικότητες, που ο διάλογος είναι διαμεσολαβημένος και οι ζυμώσεις ακολουθούν μοναχικά κανάλια. Θα ήταν ανεπίτρεπτη αφέλεια να χρεώσει κανείς στη διαφυγή του MySpace την ψυχική διαταραχή ενός παιδιού που πάσχει, καταφεύγοντας σε ακραίες επιλογές. Ή να ενοχοποιήσει το περιβάλλον του για απουσία. Η ψυχική ορφάνια είναι επικίνδυνη όχι μόνον για εκείνον που τη νιώθει, αλλά και για τους γύρω που την επηρεάζουν, την υφίστανται και δεν ξέρουν, δεν μπορούν ή δεν θέλουν να βρουν μια λύση. Η σχέση είναι αμφίδρομη. Θυμός και εγκατάλειψη, από τη μια πλευρά. Ανημποριά και άγχος, από την άλλη.
Φαύλος κύκλος: «Τα παιδιά αισθάνονται να μην έχουν γονείς, επειδή οι γονείς αισθάνονται ότι δεν επαρκούν ως γονείς», λέει ο Ν. Σιδέρης, ερμηνεύοντας έτσι εν μέρει τα φορτία «ακυβέρνητων μυαλών». Το σπίτι, η εστία, διαλύεται ως χώρος διαθέσιμος για συναντήσεις, διάλογο, γόνιμες συγκρούσεις, επικοινωνία. Γονείς και παιδιά διασταυρώνονται (αν) κάποια στιγμή της ημέρας, ρίχνουν ένα βιαστικό βλέμμα για τα χρειώδη και αναδιπλώνονται εξοντωμένοι.
Απαιτήσεις, παρατηρήσεις, εντάσεις. Γονείς αβοήθητοι και μπλεγμένοι. Παιδιά, το ίδιο. Δύο στρατόπεδα: εκείνοι που αρνούνται να μεγαλώσουν κι εκείνοι που δεν μπορούν (ίσως και να εμποδίζονται) να μεγαλώσουν. Οσο το κακό βαθαίνει, τόσο το μάγμα αναπηδάει ορμητικό.
Παράλληλα αυξάνεται και ο αριθμός των, ποικιλοτρόπως, κακοποιημένων παιδιών στις σύγχρονες κοινωνίες. Η ψυχαναλύτρια Αλις Μίλερ (έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με τα τραύματα της παιδικής ηλικίας) επισημαίνει: «Η απώθηση μιας βίαιης κακοποίησης που συνέβη στην παιδική ηλικία οδηγεί πολλούς ανθρώπους να καταστρέφουν τη ζωή τους και τις ζωές των άλλων. Καίνε σπίτια αλλοδαπών, γίνονται εκδικητικοί και, επιπλέον, όλα αυτά τα ονομάζουν “πατριωτισμό”. Ετσι κρύβουν την αλήθεια από τον εαυτό τους για να μη νιώσουν την απελπισία που ένιωθε κάποτε το βασανισμένο παιδί που υπήρξαν».
Παρόμοιες ερμηνείες ούτε θέσφατα αποτελούν ούτε κανόνα. Και αποκλίσεις υπάρχουν και παρερμηνείες. Ομως με περίσσεια ψυχικής ορφάνιας και απουσία αγάπης καμία, μικρή ή μεγάλη, εστία δεν μπορεί να υπάρξει. Η ακατανοησία και ο φόβος κάνουν τους γονείς να εθελοτυφλούν μπροστά στην αλήθεια: Τι χρειάζεται περισσότερο απ’ όλα ένα παιδί για να σταθεί, να μεγαλώσει, να κάνει όνειρα...
Η υλική γενναιοδωρία καταλαμβάνει μόνο τετραγωνικά. Η ψυχική χτίζει ζωές. (Καθημερινή, 18-04-09)
Tης Mαριας Kατσουνακη
Oι γονείς σηκώνουν τα χέρια ψηλά. Το ίδιο και οι δάσκαλοι και οι καθηγητές. Οι αντιδράσεις των παιδιών και των εφήβων υπερβαίνουν κατά πολύ τις δυνάμεις τους. Οι απαιτήσεις αυξάνονται δυσανάλογα με τις ανοχές. Η συνύπαρξη στο σπίτι ή στο σχολείο είναι συχνά εκρηκτική, η κατάσταση εκτός ελέγχου.
Το αιματηρό περιστατικό στη σχολή του ΟΑΕΔ στου Ρέντη επανέφερε το θέμα της (λογικής ώς ένα βαθμό) αδυναμίας του εκπαιδευτικού συστήματος να αντιμετωπίσει φαινόμενα ανεξέλεγκτης βίας. Οι ίδιοι οι καθηγητές σε γυμνάσια - λύκεια δηλώνουν, εδώ και καιρό, την ανεπάρκειά τους να χειριστούν απρόβλεπτα (σύνθετα, διαφορετικά από την έως σήμερα εμπειρία τους) συμβάντα, ζητώντας τη βοήθεια ειδικών.
Την περασμένη Κυριακή, σε συνέντευξή του στην «Κ», ο ψυχίατρος Νίκος Σιδέρης δήλωνε: «Υπάρχει ένα στοιχείο παραίτησης των γονιών και αίσθησης των παιδιών ότι είναι ακυβέρνητα σε έναν κόσμο ακατανόητο, όπου προφανώς αγριεύονται. Αγριεύεται η ψυχή τους, το μυαλό τους, το σώμα τους».
Πώς απομείναμε, ως γονείς, χωρίς εξάρτυση, πώς καταλήξαμε ως κοινωνία να καταφεύγουμε στον φόβο και στον πανικό, να κλείνουμε τα μάτια μπροστά σε ό, τι θεωρούμε ανερμήνευτο και ξένο; Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα επανενεργοποιημένο «χάσμα γενεών» το οποίο θεωρούσαμε πως, τουλάχιστον εμείς, όσοι γίναμε γονείς στη δεκαετία του ’90, έχουμε γεφυρώσει; Ή μήπως βιώνουμε τις συνέπειες αλλαγών και ανακατατάξεων που συνέβησαν ερήμην μας και χωρίς να το αντιληφθούμε (ή, ακόμη χειρότερα, να ενδιαφερθούμε), απορροφημένοι από στόχους στενούς και άμεσα εξαργυρώσιμους;
Ο 19χρονος Δημήτρης Πατμανίδης είχε επιλέξει ως συντροφιά το Διαδίκτυο. Εκεί που οικοδομούνται άλλου είδους συλλογικότητες, που ο διάλογος είναι διαμεσολαβημένος και οι ζυμώσεις ακολουθούν μοναχικά κανάλια. Θα ήταν ανεπίτρεπτη αφέλεια να χρεώσει κανείς στη διαφυγή του MySpace την ψυχική διαταραχή ενός παιδιού που πάσχει, καταφεύγοντας σε ακραίες επιλογές. Ή να ενοχοποιήσει το περιβάλλον του για απουσία. Η ψυχική ορφάνια είναι επικίνδυνη όχι μόνον για εκείνον που τη νιώθει, αλλά και για τους γύρω που την επηρεάζουν, την υφίστανται και δεν ξέρουν, δεν μπορούν ή δεν θέλουν να βρουν μια λύση. Η σχέση είναι αμφίδρομη. Θυμός και εγκατάλειψη, από τη μια πλευρά. Ανημποριά και άγχος, από την άλλη.
Φαύλος κύκλος: «Τα παιδιά αισθάνονται να μην έχουν γονείς, επειδή οι γονείς αισθάνονται ότι δεν επαρκούν ως γονείς», λέει ο Ν. Σιδέρης, ερμηνεύοντας έτσι εν μέρει τα φορτία «ακυβέρνητων μυαλών». Το σπίτι, η εστία, διαλύεται ως χώρος διαθέσιμος για συναντήσεις, διάλογο, γόνιμες συγκρούσεις, επικοινωνία. Γονείς και παιδιά διασταυρώνονται (αν) κάποια στιγμή της ημέρας, ρίχνουν ένα βιαστικό βλέμμα για τα χρειώδη και αναδιπλώνονται εξοντωμένοι.
Απαιτήσεις, παρατηρήσεις, εντάσεις. Γονείς αβοήθητοι και μπλεγμένοι. Παιδιά, το ίδιο. Δύο στρατόπεδα: εκείνοι που αρνούνται να μεγαλώσουν κι εκείνοι που δεν μπορούν (ίσως και να εμποδίζονται) να μεγαλώσουν. Οσο το κακό βαθαίνει, τόσο το μάγμα αναπηδάει ορμητικό.
Παράλληλα αυξάνεται και ο αριθμός των, ποικιλοτρόπως, κακοποιημένων παιδιών στις σύγχρονες κοινωνίες. Η ψυχαναλύτρια Αλις Μίλερ (έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με τα τραύματα της παιδικής ηλικίας) επισημαίνει: «Η απώθηση μιας βίαιης κακοποίησης που συνέβη στην παιδική ηλικία οδηγεί πολλούς ανθρώπους να καταστρέφουν τη ζωή τους και τις ζωές των άλλων. Καίνε σπίτια αλλοδαπών, γίνονται εκδικητικοί και, επιπλέον, όλα αυτά τα ονομάζουν “πατριωτισμό”. Ετσι κρύβουν την αλήθεια από τον εαυτό τους για να μη νιώσουν την απελπισία που ένιωθε κάποτε το βασανισμένο παιδί που υπήρξαν».
Παρόμοιες ερμηνείες ούτε θέσφατα αποτελούν ούτε κανόνα. Και αποκλίσεις υπάρχουν και παρερμηνείες. Ομως με περίσσεια ψυχικής ορφάνιας και απουσία αγάπης καμία, μικρή ή μεγάλη, εστία δεν μπορεί να υπάρξει. Η ακατανοησία και ο φόβος κάνουν τους γονείς να εθελοτυφλούν μπροστά στην αλήθεια: Τι χρειάζεται περισσότερο απ’ όλα ένα παιδί για να σταθεί, να μεγαλώσει, να κάνει όνειρα...
Η υλική γενναιοδωρία καταλαμβάνει μόνο τετραγωνικά. Η ψυχική χτίζει ζωές. (Καθημερινή, 18-04-09)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου