ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ-ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
Ε Π Ι Θ Ε Τ Ι Κ Ο Σ	•   Είναι το επίθετο που προσδιορίζει ένα ουσιαστικό και προσδίδει σ’ αυτό μια μόνιμη και σταθερή ιδιότητα. •  Αποτελεί με το ουσιαστικό που προσδιορίζει μια έννοια και συχνά συντίθεται μαζί του σε μια λέξη: ἄκρα πόλις = ἀκρόπολις •  Συμφωνεί με το προσδιοριζόμενο στο γένος, στον αριθμό και την πτώση: σοφὸς ἀνήρ, πλείστων ἐπαίνων •  Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται: o   Ένα επίθετο, μία αντωνυμία, μια επιθετική μετοχή, ένα αριθμητικό o   Τα προσηγορικά ουσιαστικά που δηλώνουν ηλικία, επάγγελμα, ιδιότητα, εθνικότητα, αξίωμα κτλ. και προσδιορίζουν τα ουσιαστικά ἀνήρ, γυνή, ἄνθρωπος o   Το γεωγραφικό κύριο όνομα στον γεωγραφικό όρο (λίμνη, ποτάμι, όρος κτλ.) εφόσον το κύριο όνομα συμφωνεί με τον όρο στο γένος, στον αριθμό και την πτώση και προτάσσεται με άρθρο o   Γενική ονόματος ή επίρρημα ή εμπρόθετο που παρεμβάλλεται ανάμεσα στο άρθρο και το ουσιαστικό •  ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΥ-ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ o   ΑΡΘΡΟ + ΕΠΙΘΕΤΟ + ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ: το επίθετο πάντα επιθετικός προσδιορ. o   ΕΠΙΘΕΤΟ + ΑΡΘΡΟ + ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ: το επίθετο κατηγορηματικός προσδιορ. o   ΕΠΙΘΕΤΟ + ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ή ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ + ΕΠΙΘΕΤΟ: το επίθετο πάντα επιθετικός προσδιορ. (εξαιρούνται τα πᾶς, ἅπας, ὅλος, ἄκρος, μέσος, ἔσχατος, αὐτός, μόνος, ἕκαστος) •  ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ o  Το επίθ. πολύς όταν συνδέεται με ένα άλλο επίθετο με το τε-καί δεν παίρνεται χωριστά, αλλά είναι επιθετικός προσδιορισμός του ονοματικού συνόλου (το άλλο επίθετο + ουσιαστ.) o  Όταν το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό παραλείπεται, το άρθρο + επίθετο πολλές φορές λειτουργούν ως ουσιαστικό
Κ Α Τ Η Γ Ο Ρ Η Μ Α Τ Ι Κ Ο Σ	•  Είναι το επίθετο που προσδιορίζει ένα ουσιαστικό και προσδίδει σ’ αυτό μια ιδιότητα στιγμιαία, παροδική και νέα. •  Δεν αποτελεί με το ουσιαστικό που προσδιορίζει μια έννοια •  Συμφωνεί με το προσδιοριζόμενο στο γένος, στον αριθμό και την πτώση •  Είναι πάντα άναρθρος: ένα άναρθρο επίθετο, όταν προηγείται από ένα έναρθρο ουσιαστικό ή το ακολουθεί, είναι κατηγορηματικός προσδιορισμός του •  Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός τίθεται: o       Ένα άναρθρο επίθετο, μια άναρθρη επιθετική μετοχή o       (συνήθως) τα επίθετα πᾶς, ἅπας, ὅλος, μόνος, ἄκρος, μέσος, ἔσχατος (άναρθρα) o       (συνήθως) οι αντωνυμίες: αὐτός, ἕκαστος, ἕτερος, ἑκάτερος •  Ο επιθετ.  προσδιορ. αποδίδει στο προσδιοριζόμενο μια ιδιότητα που προϋπάρχει και είναι γνωστή και σταθερή, ενώ ο κατηγορηματ. μια παροδική τη στιγμή της ενέργειας του ρήματος
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ἦν ἄξιος μεγάλης τιμῆς οἶμαι δ' αὐτὸν ὀδυρεῖσθαι τὴν παροῦσαν πενίαν καὶ τὴν γεγενημένην αὑτῷ συμφορὰν  τούτῳ τῷ τρόπῳ Βρασίδας Θεσσαλίαν φθάσας διέδραμε ταύτῃ μὲν τῇ ἡμέρᾳ ἐς Φάρσαλόν τε ἐτέλεσε καὶ ἐστρατοπεδεύσατο ἐπὶ τῷ ᾿Απιδανῷ ποταμῷ οὐ πολὺ ὕστερον δέκα ναῦς αὐτοῖς ἀπέστειλαν βοηθούς καὶ ἐνίκησαν οἱ Κερκυραῖοι παρὰ πολὺ καὶ ναῦς πέντε καὶ δέκα διέφθειραν τῶν Κορινθίων. τῇ δὲ αὐτῇ ἡμέρᾳ αὐτοῖς ξυνέβη καὶ τοὺς τὴν ᾿Επίδαμνον πολιορκοῦντας παραστήσασθαι ὁμολογίᾳ (η αντων. αὐτός είναι κατηγορηματ. προσδιορ.· εδώ όμως είναι επιθετικός λόγω του άρθρου) συνεῖπε δ’ αὐτῷ Ὑστάσπας ἀνὴρ Πέρσης Πατηγύας, ἀνὴρ Πέρσης τῶν ἀμφὶ Κῦρον χρηστός, προφαίνεται ἐλαύνων ἀνὰ κράτος ἱδροῦντι τῷ ἵππῳ (η μτχ. ἱδροῦντι κατηγορηματ. προσδιορ. στο τῷ ἵππῳ) Λέγεται γὰρ γυνή ποτε πρεσβῦτις ᾿Ολυμπίασι παρελθοῦσα εἰς τὸ στάδιον ἑστάναι τε ἅμα τοῖς ἀνδράσι ῎Ανδρες στρατιῶται, μὴ θαυμάζετε ὅτι χαλεπῶς φέρω τοῖς παροῦσι πράγμασιν. καὶ ὁ ῎Αθως αὐτῆς ὄρος ὑψηλὸν τελευτᾷ ἐς τὸ Αἰγαῖον πέλαγος τότε δὴ κατηγορεῖτο τοῦ ᾿Ισμηνίου ὅτι τῆς ἐν τῇ ῾Ελλάδι ταραχῆς πάσης ἐκεῖνός τε καὶ ᾿Ανδροκλείδας αἰτιώτατοι εἶεν. (το εμπρόθ. ἐν τῇ Ἑλλάδι δυνάμει του άρθρου τῆς επιθ. προσδιορ. στο ταραχῆς· το πάσης κτγρμτ προσδιορ.) καὶ ἄγγελος ἦλθέ μοι λιθοκόπος τις, τὸ πλησίον μνῆμα ἐργαζόμενος (το επίρρημα πλησίον μαζί με το άρθρο επιθετ. προσδιορ. στο μνῆμα) ἔπειτα δὲ καὶ ἐς Αἴγυπτον καὶ Λιβύην κατέβη καὶ ἐς τὴν βασιλέως γῆν τὴν πολλήν (η γενική βασιλέως μαζί με το άρθρο τήν επιθετ. προσδιορ. στο γῆν) τριήρεις γὰρ εἴκοσι καὶ ἑκατὸν ὑπῆρχον αὐτοῖς ὅτε ἤρχοντο πολεμεῖν (το επίθ. τριήρεις με παράλειψη του ενν. ναῦς έχει ουσιαστικοποιηθεί· στην κλίση του όμως διατηρεί τις ιδιότητες του επιθέτου) Κῦρος δὲ ψιλὴν ἔχων τὴν κεφαλὴν εἰς τὴν μάχην καθίστατο (κατηγορηματ.: επίθ.+άρθρο + ουσ.) ἐντεῦθεν δὲ Κῦρος ἐξελαύνει σταθμὸν ἕνα (επιθ.) παρασάγγας τρεῖς (επίθ.) συντεταγμένῳ (κατηγορηματ.) τῷ στρατεύματι παντὶ (κατηγορηματ.)· ᾤετο γὰρ ταύτῃ (επίθ.) τῇ ἡμέρᾳ μαχεῖσθαι βασιλέα· κατὰ γὰρ μέσον (κατηγορημ.) τὸν σταθμὸν τάφρος ἦν ὀρυκτὴ (επιθ.) βαθεῖα (επιθ.) χρὴ πειρᾶσθαι κοινῇ σῴζειν τὴν πᾶσαν (λόγω άρθρου επιθ. προσδ.) Σικελίαν