Τα είδη του μορίου ἄν

Τα είδη του μορίου ἄν

Α.  Υποθετικό

Προέρχεται από την ένωση του υποθετικού συνδέσμου εἰ με το αοριστολογικό ἄν.  Εισάγει δευτερεύουσα υποθετική πρόταση  Βρίσκεται στην αρχή της πρότασης στην οποία ανήκει Συντάσσεται με υποτακτική Δέχεται άρνηση μή Μεταφράζεται στη ν.ε. με τον υποθετικό  σύνδεσμο ΄΄ αν΄΄ ἂν ταῦτ’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πορίσητε τὰ χρήματα, παύσεσθ’ ἀεὶ  περὶ τῶν αὐτῶν βουλευόμενοι ( = αν, άντρες Αθηναίοι, εξοικονομήσετε αυτά τα χρήματα, θα πάψετε για πάντα να σκέφτεστε για τα ίδια πράγματα).

Β.  Αοριστολογικό

Συνοδεύει προτάσεις α) αναφορικές, β) χρονικές, γ) πλάγιες ερωτηματικές, δ) τελικές Οι αναφορικές και χρονικές προτάσεις που συνοδεύονται από το αοριστολογικό αν λέγονται αναφορικοϋποθετικές και χρονικοϋποθετικές αντίστοιχα. Οι προτάσεις αυτές αποτελούν λανθάνουσες μορφές υποθετικού λόγου· γι’ αυτό αναζητάμε απόδοση και είδος υποθετικού λόγου. Ακολουθεί αμέσως μετά τη λέξη (αναφορικές αντωνυμίες – αναφορικά επιρρήματα, χρονικοί σύνδεσμοι, …) εισαγωγής των προτάσεων αυτών· Μπορεί να συνεκφέρεται με το σύνδεσμο εισαγωγής της πρότασης (ἐπειδάν < ἐπειδή + ἄν, ὅταν < ὅτε + ἄν, ὁπόταν <  ὁπότε + ἄν, ἐπάν <  ἐπεί + ἄν, …) Συντάσσεται πάντα με υποτακτική Συνοδεύεται από την άρνηση  μή Το ἄν που ακολουθεί αμέσως μετά το αναφορικό μπορεί να είναι δυνητικό. Αυτό το καταλαβαίνουμε από την έγκλιση που ακολουθεί (αν η έγκλιση που ακολουθεί δεν είναι υποτακτική, το ἄν δεν είναι αοριστολογικό· είναι δυνητικό). Μεταφράζεται: τυχόν, ίσως, ενδεχομένως, -δήποτε· είναι δυνατόν όμως να παραμείνει και αμετάφραστο.     σὺν ὑμῖν πείσομαι ὅ,τι ἂν δέῃ ( = μαζί σας θα δεχτώ να υποστώ οτιδήποτε επιβάλλει η  ανάγκη). Γ. Δυνητικό ΣΥΝΤΑΣΣΕΤΑΙ  ΜΕ ΔΗΛΩΝΕΙ ΜΕΤΑΦΡΑΖΕΤΑΙ  ΜΕ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. οριστική ιστορικού χρόνου 1. το δυνατό ή πιθανό στο παρελθόν 1. θα + παρατατικό ή υπερσυντέλικο 1.  το δυνητικό ­  στον αττικό πεζό λόγο δε συντάσσεται ποτέ με μέλλοντα (υπάρχουν ελάχιστες εξαιρέσεις) ­  μπορεί να ανήκει σε κύρια ή και σε δευτερεύουσα πρόταση ­  μπορεί να επαναλαμβάνεται για έμφαση (μέχρι και τρεις φορές) ­  κανονικά τίθεται μετά από τον ρηματικό τύπο που προσδιορίζει 2.  Από τις επιρρηματικές μετοχές δυνητική συνήθως είναι η αιτιολογική, ποτέ όμως η τελική. 3. Το δυνητικό απαρέμφατο και η δυνητική μετοχή ισοδυναμούν με δυνητική οριστική ή δυνητική ευκτική ανάλογα με τα συμφραζόμενα 4.  Δέχεται άρνηση οὐ. 2. ευκτική κάθε χρόνου πλην μέλλοντα 2. το πιθανό ή δυνατό στο παρόν και στο μέλλον 2.  μπορεί να …,      θα μπορούσε να,      απλό μέλλοντα 3. ειδικό απαρέμφατο κάθε χρόνου πλήν μέλλοντα 3. ό,τι η δυνητική οριστική ή η δυνητική ευκτική (βλ. ΠΑΡΑΤΗΡ. 3) 3. όπως η δυνητική οριστ. ή η δυνητική ευκτική 4. μετοχή (επιθετική / αναφορική, κατηγορηματική, επιρρηματική ( βλ. ΠΑΡΑΤΗΡ.  2) 4. ό,τι η δυνητική οριστική ή η δυνητική ευκτική (βλ. ΠΑΡΑΤΗΡ. 3) 4. όπως η δυνητική οριστ. ή η δυνητική ευκτική ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: 1.   ἐγὼ δ' ἐβουλόμην ἂν, ὦ Κῦρε, οὕτως ἔχειν ταῦτα ( = εγώ θα ήθελα, Κύρε,  έτσι να έχουν αυτά τα θέματα). 2.   Καὶ περὶ μὲν τῶν παλαιῶν πολὺ ἂν ἔργον εἴη λέγειν  ( = και όσον αφορά τα παλιά περιστατικά θα ήταν πολύ κοπιαστικό να μιλάω). 3.   οἶμαι γὰρ ἂν τὴν ὁμιλίαν τὴν γενομένην ἅπασιν ἡμῖν συνενεγκεῖν [το δυνητικό απαρέμφατο εδώ ισοδυναμεί με δυνητική ευκτική: συνενέγκοι ἄν] ( = γιατί πιστεύω πως αν γινόταν η συνάντηση αυτή, θα ήταν για όλους ωφέλιμη). 4.   ῾Ηγοῦμαι δὲ καὶ τὰ πεπραγμένα πρότερον οὐκ ἄν ποτέ σοι γενέσθαι τηλικαῦτα τὸ μέγεθος, εἰ μή τις θεῶν αὐτὰ συγκατώρθωσεν [το δυνητικό απαρέμφατο εδώ ισοδυναμεί με δυνητική οριστική: ἐγένετο ἄν] (= νομίζω ότι και τα προηγούμενα κατορθώματά σου δε θα είχαν γίνει μεγάλα στο μέγεθος αν δε σε είχε βοηθήσει κάποιος από τους θεούς).